مسجد جامع اصفهان
در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست شما را با مسجد جامع اصفهان آشنا خواهیم کرد. برای آشنایی با این اثر ارزشمند در اصفهان در ادامه با ما باشید.
اصفهان شهری تاریخی در مرکز ایران است. این شهر با زیبایی های خود به یک مقصد گردشگری پرطرفدار در میان تمام جهان تبدیل شده است و آثار تاریخی بی شماری دارد که نمایانگر معماری اسلامی و معماری باشکوه دوران صفویه هستند. مسجد جامع اصفهان یکی از آثار منحصر به فرد معماری اسلامی در اصفهان و قدیمی ترین مجموعه معماری مذهبی در ایران است. در ادامه به معرفی این مسجد می پردازیم.
مسجد جامع اصفهان که به مسجد جامع عتیق یا مسجد جمعه اصفهان هم معروف است، یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان است که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد. این مسجد در سال ۱۵۶ هجری قمری/۷۷۷ میلادی ساخته شد؛ مسجدی که کوچک و متناسب با جمعیت شهر اصفهان ساخته شده‌بود و باعث رشد شهرنشینی اصفهان شد.
در سال ۲۲۶ ه.ق/۸۴۶ م و به فرمان خلیفه المعتصم عباسی، مسجد پیشین تخریب گشت و بنایی ستون‌دار به همراه سقفی چوبی، الگو گرفته از مسجد سامرا ساخته شد که هم‌اکنون هم قسمتی از ستون‌ها و دیوارهای آن باقی مانده است.
اما مهم‌ترین تغییر مسجد در دوران سلجوقی صورت گرفت چرا که از الگوی «مسجد عربی» فاصله گرفت و با ساخت چهار ایوان در ضلع‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی، سبکی جدید پدیدآورد که به «مسجد ایرانی» معروف شد. در قرون بعد و در طی دوره‌های ایلخانی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار نیز این مسجد شاهد تغییرات مهمی بود.
بخش‌های مختلف مسجد جامع اصفهان که در آخرین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو به فهرست جهانی افزوده شده است، نزدیک به دوهزار سال شکل گرفته و طی این سال‌ها در حال مرمت یا بازسازی بوده است. در خصوص این بنای تاریخی که اکنون هزاران سال از ایجاد آن می‌گذرد، گفته می‌شود مهم‌ترین طرح‌های توسعه مسجد تاریخی اصفهان در دوران آل‌بویه و پس از آن در دوران حکومت صفویه بر ایران شکل گرفته است.
تاریخچه مسجد
مسجد جامع را قدیمی ترین بنای تاریخی اصفهان می دانند و برخی بر این باورند که سنگ بنای این ساختمان بر روی سازه ای از دوران ساسانیان گذاشته شده است. بیشترِ بنای کنونی مسجد به دوران سلجوقیان تعلق دارد و نشانه هایی از ساخت و ساز و اصلاحات در طول زمان به چشم می خورد.
مسجد جامع تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و در اثر آتش سوزی و جنگ های متعدد و نا آرامی های دوران های مختلف آسیب ها و تعمیرات فراوانی را به خود دیده است. در ماه ربیع‌الاول سال ۵۱۵ ه.ق این مسجد توسط اسماعیلیان به آتش کشیده‌شد اما در دوران بعد دوباره ترمیم شد.
مجموعه حاضر همچون موزه عظیمی، معرف روند تحول و تکامل معماری ایران در دوره اسلامی و حتی پیش از آن است، چراکه کاوش‌های باستان‌شناسی نشان از آن دارد که احتمالا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و به‌صورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته است. کشف یک پاستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می‌کند.
درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد، ولی به نظر می‌آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده است. سیمای فعلی مسجد عمدتا مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است، اما تعمیرات و الحاقات آن به دوران‌های بعد به‌خصوص عصر صفویان مربوط می‌شود.
معماری مسجد
سبک معماری مورد استفاده در ساخت مسجد جامع اصفهان رازی بوده است و بیشتر کارشناسان این اثر را منعکس کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی اسلامی می دانند. صحن چهار ايواني، شبستان ها، مدرسه مظفري، صفه هاي كوچك دوره ديلمي، گنبد نظام الملك، گنبد تاج الملك، محراب اولجايتو، چهار ايوان معروف صاحب، استاد، شاگرد، درويش از جمله بناهاي متعدد اين مسجد مي باشد.
در مسجد جامع اصفهان سبک‌های مختلف معماری ایران کار شده‌است و البته می‌توان معماری کشورهای همسایه را هم در آن جستجو کرد. ستون‌های آجری دو بخشی، سه بخشی و چهار بخشی، جرزهای آجری طاق‌های چشمه‌ای، ایوان‌های چهارگانه، سردرهای دوگانه که هر کدام برای معبری است و تزیینات متفاوت در هر بخش از مسجد و روش‌های ابداعی جدید از اجزای مهم آن محسوب می‌شود که ترکیب نهایی همهٔ این موارد، معماری ایران و آسیای میانه را ایجاد می‌کند.
در قرن پنجم هجری مسجد تغییر یافت؛ مسجد شبستانی قبلی به مسجد چهار ایوانی تبدیل شد. طرح قبلی که همان مسجد شبستانی بود با عنوان مسجد عربی شناخته می‌شد و سبک ۴ ایوانی جدیدی که ایجاد شده بود به عنوان «مسجد ایرانی» شناخته شد و از آن پس بود که مساجد جامع ایران به صورت ۴ ایوان ساخته شد و حتی تعدادی از مساجد قبلی هم که ایجاد شده بود تغییر یافت و به این صورت درآمد.
این سبک از معماری به کشورهای مسلمان‌نشین خارج از کشور هم رسید و باعث شد آن‌ها هم تغییر یابند. مسجد جامع اصفهان نقطه عطفی بود که باعث ایجاد این الگوی جدید در تاریخ معماری ایران شد.
مسجد دارای ورودي های متعدد است که هر يک فضای مسجد را به بخش هايی از بافت پيرامون آن مربوط می کند. گذرها و معابری که در گرداگرد مسجد وجود دارند بيانگر ارتباط گسترده ای است که مسجد با بافت قديم شهر دارد. چهار ايوان اطراف ميدان شاخصه شيوه مسجد سازی ايرانيان است که پس از احداث آن در ساير مساجد نيز رواج يافته است. اين ايوان ها با تزئينات مقرنس سازی و کاربندی يکی از فنون بسيار جالب معماری ايران را بيان می دارد.
به طور کلی بنای کنونی مسجد جامع اصفهان شامل بخش‌های زير است؛
- شبستان مسجد
- گنبدجنوبی (گنبد نظام الملک)
- گنبد شمالی (گنبد تاج الملک)
- ایوان درویش (ایوان شمالی)
- ایوان صاحب (ایوان جنوبی)
- ایوان استاد (ایوان غربی)
- ایوان شاگرد (ایوان شرقی)
- ایوان عمر
- مسجد الجایتو
- شبستان زمستانی بیت الشتاء
- کتابخانه خواجه نظام‌الملک
آدرس مسجد جامع اصفهان ؛ استان اصفهان، اصفهان، خیابان مجلسی
هزینه ورودی مسجد جامع اصفهان ؛ در ازای هر نفر 3000 تومان (اتباع خارجی 20000 تومان)
ساعت بازدید مسجد جامع اصفهان ؛ همه روزه از 9:00 تا 18:00
اين اثر نفيس و با شکوه به علت در بر داشتن نمونه های گوناگون ادوار مختلف اسلامی از نظر فنی و هنری اهميت بسياری داشته و از شهرت جهانی برخوردار است. به طور کلی به همان اندازه که ميدان نقش جهان و عمارات تاريخی اطراف آن ياد آورد معماری و هنر دوران صفوی است مسجد جمعه و محلات پيرامون آن افسانه زندگی در عهد سلجوقيان و روزگار پيش از آن را بيان می دارد.
مقالات بیشتر درباره اصفهان بخوانید :
- بهترین جاهای دیدنی اصفهان را بشناسید
- آشنایی با بازار قیصریه اصفهان | Isfahan
- محله جلفا اصفهان ، تجربه کافه گردی در محله ارامنه | Isfahan
- سی و سه پل ، پل تاریخی و زیبای صفوی در اصفهان | Isfahan
- پل خواجو اصفهان ، یکی از زیباترین پل های جهان در دوره صفویه | Isfahan
- هتل شاه عباسی اصفهان ، زیباترین هتل خاورمیانه | Isfahan
- میدان نقش جهان ، شاهکار عصر صفوی در اصفهان | Isfahan
- آشنایی با کاخ چهل ستون اصفهان
- بازار مسگرها اصفهان | Isfahan
- معرفی بهترین سوغات اصفهان