مسجد خانم زنجان
در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست شما را با مسجد خانم زنجان آشنا خواهیم کرد. برای آشنایی با این بنای قاجاری در زنجان در ادامه با ما همراه باشید.
زنجان یکی از استان‌های ایران است که در شمال غربی ایران قرار گرفته و از مناطق ترک‌‌نشین محسوب می‌شود. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این استان را نمی‌توان نادیده گرفت زیرا زنجان با داشتن آب و هوایی خاص و خنک، به عنوان بهشتی معتدل شناخته می‌شود که هر ساله و به خصوص در تابستان، میزبان عده‌ی کثیری از طبیعت دوستان است. یکی از بناهای تاریخی و دیدنی این شهر مسجد خانم است.
مسجد خانم (Khanom Mosque) مربوط به دوره قاجاریه است و در زنجان، خیابان امام، کوچه فخیم الدوله واقع شده است. این مسجد در سال 1322 توسط یکی از بانوان ثروتمند دوران قاجار به نام جمیله خانم در شهر زنجان احداث می شود و سفارش ساخت آن به استاد اسماعیل بنا داده می شود. این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه
کتیبه‌ای در سردر مسجد مدرسه زنجان است که نشان از تاریخ ساخت بنا دارد. در این کتیبه سال ۱۳۲۳ هجری قمری سال ساخت بنا و بانی آن جمیله خانم ذوالفقاری آورده شده است. در کتیبه نوشته شده که معماری بنای مسجد مدرسه خانم استاد اسماعیل بنا بوده است. با توضیحات کتیبه می‌توان چنین برداشت کرد که این مسجد به سفارش جمیله خانم دختر حسین‌قلی خان سرداری معروف به ذوالفقاری یکی از بانوان صاحب شان و متمکن در اواخر دوره قاجار و توسط استاد اسماعیل بنا ساخته شده است.
طبق وقف‌نامه باقی مانده که در ۲۲ محرم سال ۱۳۲۶ هجری قمری تنظیم شده است، جمیله خانم ذوالفقاری پیش از اتمام بنا وفات یافته و دختر خود با نام قمرتاج خانم را به عنوان اولین متولی مسجد مدرسه برگزیده است. به این ترتیب می‌توان گفت مسجد مدرسه، نام خود را با عنوان «خانم» از نام بانیان خود گرفته است. ساخت مساجد و مدارس و بناهای عام‌المنفعه از سوی بانوان متدین و مقتدر در طول تاریخ ایران سابقه‌ای طولانی دارد،که این مسجد مدرسه تنها نمونه‌ای از آن است.
معماری و مشخصات بنا
مسجد و مدرسه خانم جایگاه خاص و منحصر بفردی در معماری ایرانی-اسلامی دارد. معماری این مسجد با مناره‌های قطور و کوتاه با تزئینات پرکار و نقوش هندسی زیبا به خوبی نشان‌دهنده معماری دوران قاجار است. از جمله فضا‌های دیدنی آن می‌توان به صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره‌ها، کاشی‌کاری‌ها و ایوان‌های کوچک اشاره کرد.
ورودی مسجد، دارای پلان U شکل است، به طوری که حس دعوت‌کنندگی را به افراد القا می‌کند. مسجد دارای دربی چوبی و همچنین طاق‌نماهایی در جداره‌ها با تزئینات آجر و کاشی است. قسمت مسجد بنا مناره‌هایی قطور و کوتاه بر فراز سردر دارد که تزیینات بدیع آجر و کاشی را در خود دارد و قابل مقایسه با مناره‌های مدرسه سپهسالار قدیم تهران است.
حجره‌های مدرسه در سه جبهه شمالی، شرقی و غربی بنا قرار گرفته‌اند و هریک ایوانچه ای در مقابل خود دارند. میان‌سرای مسجد هشت ضلعی است که در ضلع‌های شرقی، غربی و شمالی بنا ۱۲حجره برای سکونت طلاب علوم دینی ساخته شده است. جبهه جنوبی حیاط شبستان طویلی دارد که یک ردیف ستون آجری در میانه آن قرار دارد. اتاق در طرف شرقی شبستان فضای مدرسه است و از حیاط کوچک مجاور خود نور می‌گیرد.
شیوه‌های به کار رفته در معماری مسجد منحصرا از خصوصیات معماری دوره قاجار است. برای مثال تزیینات پرکار بخش بزرگی از درب ورودی، سطوح فوقانی حجره‌های مشرف به میان‌سرا، نقوش هندسی موجود در آنها و رنگ‌های استفاده شده در بنا به بهترین شکل گویای معماری عصر قاجاریه است. نقوش هندسی این مسجد در شهر زنجان، گل و بوته است که با رنگ‌های رایج در دوره قاجار یعنی رنگ‌های زرد، نارنجی، سیاه و سفید و صورتی رنگ‌آمیزی شده است.
صحن دارای حوضی زیبا در وسط، به همراه چهار باغچه درخت‌کاری شده در اطراف آن است. معماری به گونه‌ای است که فضایی مطلوب و دل‌نشین از ترکیب فضای سبز در کنار کاشی‌های رنگارنگ به وجود آمده است.
جاذبه های اطراف
- مسجد جامع زنجان – 2 دقیقه پیاده روی
- حمام و سفره خانه حاج داداش – 3 دقیقه پیاده روی
- موزه باستان شناسی و مردان نمکی – 6 دقیقه پیاده روی
- پیاده راه سبزه میدان – 6 دقیقه پیاده روی
- بازار قدیمی زنجان – 8 دقیقه پیاده روی
- حسینیه اعظم زنجان – 8 دقیقه پیاده روی
- موزه و بنای رختشویخانه – 11 دقیقه پیاده روی
چطور به مسجد خانم زنجان برویم ؟
برای بازدید از این مسجد بهتر است بدانید که این بنای تاریخی در سبزه میدان شهر زنجان، خیابان قایمیه، کوچه فخیم‌الدوله قرار گرفته است. مسجد جامع زنجان نیز در شرق سبزه‌میدان و با فاصله کمی از این بنا قرار دارد، همچنین مسجد رسول‌الله نیز که جزو مساجد معتبر زنجان است، با فاصله کمی از مسجد خانم در قسمت غربی آن جای دارد، که بازدید از آنها را نیز می توانید در برنامه سفر خود قرار دهید.
آدرس: استان زنجان، زنجان، خیابان امام، کوچه فخیم‌الدوله
ساعت بازدید: همه روزه از ساعت 04:00 تا 23:00
مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:
- معرفی بهترین سوغات و صنایع دستی زنجان | Zanjan
- گنبد سلطانیه ، سومین گنبد بزرگ جهان در زنجان | Zanjan
- دیدنی های سلطانیه ، مهمترین شهر دوران ایلخانی ، زنجان | Soltanieh
- آشنایی با بهترین دیدنی های خرمدره ، زنجان | Khorramdarreh