یخدان مویدی کرمان
در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست شما را با یخدان مویدی کرمان آشنا خواهیم کرد. برای آشنایی با این بنای تاریخی در شهر کرمان در ادامه با ما همراه باشید.
استان کرمان با دارا بودن جاذبه‌های گردشگری و سوغات‌های گوناگون در جنوب ایران واقع شده است. این استان از جمله استان‌های وسیع و باستانی کشور ایران به شمار می‌آید و از لحاظ جغرافیایی در جنوب شرقی ایران واقع شده است. استان کرمان به دلیل جاذبه های تاریخی که دارد جزء ۵ شهر دیدنی ایران به شمار می رود و حدود ۷ هزار جاذبه ی تاریخی ارزشمند را در خود جای داده است که از این بین ۷۰۰ مورد آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
یکی از مکان های دیدنی و پر اهمیت که در سفر به کرمان نباید بازدید از آن را فراموش کنید، یخدان موئدی کرمان است، در ادامه این بنای خشتی مهم را به شما معرفی می کنیم.
یخدان مؤیدی بزرگترین یخچال خشتی ایران و جهان است. این بنا در اواخر دوره صفویه بنا شده و نام «مؤیدی» از آن نظر است که قنات مشهور به قنات مؤیدی آب آن را تأمین می‌نموده است. این یخدان در خیابان ابوحامد واقع شده و در سال ۱۳۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مویدی نام محله‌ای درشهر كرمان است و شامل بخشی از زمین‌ها و قنات قدیمی واقع در محدوده میدان تختی و خیابان‌های خورشید و ابوحامد است. یخدان مویدی نیز در ابتدای خیابان شهید كامیاب در همین منطقه از شهركرمان قرار دارد و اكنون یكی از جاذبه‌های گردشگری است كه در كرمان مورد بازدید جهانگردان قرار می‌گیرد. شاید صاحب این یخدان فردی به نام مویدالدین ریحان یكی از كارگزاران حكومت كرمان بوده باشد.
کاربری یخدان در گذشته نگهداری یخ برای ایام تابستان مردم شهر بوده است. در واقع کرمانی‌ها با استفاده از ابداعات و ابزارهایی منحصربه‌فرد به نام قنات، حفر کانال در عمق زمین، ساخت آب‌انبارها و یخدان‌ها زندگی بهتری را برای خود ساخته بودند به طوریکه هر قنات آب مورد نیاز آب‌انبارها را تامین می‌کرد و از زیرزمین به این مکان‌ها متصل بود. آب‌انبارها نیز آب مورد نیاز یخدان‌ها را تامین می‌کردند و یخدان‌های بزرگ نیز قنات اختصاصی داشتند.
معماری
این بنای ارزشمند تاریخی دارای قسمت های مختلفی است که آن ها عبارت از مخزن، حصار، استخر و چاله ی یخ هستند. مخزن دایره ای شکل گنبدی از نوع «بَستو» بر روی آن ساخته شده است. استفاده از مصالح خشت به دلیل عایق حرارتی بودن آن است به صورتی که گرما را به داخل عبور نمی‌دهد. حصار آن نسبتا بلند و ۱۲ متر ارتفاع دارد. مصالح بنا خشت خام و ملات گل است.
نوک این بنا مخروطی شکل به گونه‌ای ساخته شده است که حداقل میزان تابش آفتاب را جذب کند و در اطراف این مخروط دیوارهای بلندی احداث شده است که با وزش باد و استفاده از سایه ایجاد شده، دمای هوا را به صورت محسوس کاهش می‌داد.
پله‌های یخدان نیز برای دسترسی و نگهداری مطلوب و تعمیر خشت‌ها بنا نهاده شده بود و در حقیقت هر سال یک لایه جدید خشت و گل روی گنبد می‌کشیدند. اتاقک‌های اطراف این بنا به گونه احداث شده است که در تابستان خنک و در زمستان گرم هستند.
نحوه ساخت یخ
در پشت دیوارهای بلند و قطور آن سطوحی صاف تعبیه می‌کردند که در شب‌های زمستان به‌طور یکنواخت روی آن آب قرار می‌گرفت و در سرمای شدید زمستان یخ می‌بست وظیفه دیوار بلند این بود که در طول روز از تابش آفتاب بر روی آب‌های منجمد شده قبلی جلوگیری کند در صورتی که در شرق و غرب کمی آفتاب بر روی سطوح یخ‌گیری می‌تابید آن وقت در این نقاط هم دیوارهای جانبی بنا می‌کردند.
مقدار آبی که هر شب روی توده‌های منجمد از یخ‌های قبلی هدایت می‌شد تا حدودی بود که سرمای یک شب بتواند آن را منجمد سازد یا به عبارت دیگر ارتفاع آب روی سطوح یخ گیر از چند سانتیمتر تجاوز نمی‌کرد این شرط فنی به خوبی می‌رساند که یخچال سازان مجبور بودند با کمال دقت سطوح یخ‌گیری را طراز کنند.
پس از آن تقریبا قطر یخ به ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر می‌رسید، یخ‌ها را قطعه قطعه کرده و به داخل یخدان که در مجاورت سطوح یخ‌گیری قرار داشت می‌بردند و انبار می‌کردند. در کف یخدان، یک یا چند چاه پیش‌بینی شده بود تا آب هایی که احتمالا در فصل گرما از آب شدن یخ‌ها به وجود می‌آمد از کف یخدان دور گردد و روی هر طبقه از یخ‌ها مقداری کاه می‌ریختند تا از چسبیده شدن آنها به یکدیگر جلوگیری شود.
روی هر طبقه از یخ‌ها مقداری کاه می‌ریختند تا از چسبیدن آنها به یکدیگر جلوگیری شود. این مخازن یخ دارای دو راهرو بودند که یکی برای انباشتن یخ‌ها پس از تهیه به کار می‌رفت و دیگری برای بیرون آوردن آنها در فصل تابستان استفاده می‌شد.
ارتفاع یخدان‌ها را ۱۵ تا ۲۰ متر اعلام کرده‌اند و عقیده داشتند که این ارتفاع برای خنک نگاه‌داشتن کف یخدان بوده است. یخچال موئدی ۲۰ متر ارتفاع دارد و در واقع در گذشته این یخدان از مهمترین و حیاتی‌ترین مراکز شهری کرمان محسوب می‌شده و از اهمیت فوق‌العاده ای برخوردار بوده است.
آدرس یخدان مویدی کرمان: ایران، استان کرمان، کرمان، خیابان شهید کامیاب (ابو حامد)
مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:
- جاذبه‌های گردشگری کرمان | Kerman
- معرفی غذاهای سنتی کرمان | Kerman
- شیرینی های سنتی و معروف کرمان ، از کلمپه تا قطاب | Kerman
- سوغات و صنایع دستی کرمان | Kerman Souvenir
- باغ شاهزاده ماهان کرمان ، باغی در دل کویر | Kerman
- باغ فتح آباد کرمان ، باغی از دوره قاجار | Kerman
- مجموعه گنجعلی خان کرمان | Ganj Ali Khan
- مسجد ملک کرمان | Kerman
- حمام وکیل کرمان ، یادگار باشکوه دوران قاجاریه | Kerman
- آبشار راین کرمان ، جاذبه ای طبیعی در دل کویر | Kerman
- مکان های دیدنی و گردشگری سیرجان | Sirjan
- معرفی جاذبه های شهر رفسنجان | Rafsanjan
- جاذبه های گردشگری شهر زرند | Zarand
- روستای صخره ای و دیدنی میمند | کرمان