آرامگاه خیام نیشابوری
در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ توریست شما را با آرامگاه خیام نیشابوری آشنا خواهیم کرد. برای اطلاعات راجع به آرامگاه این شاعر بزرگ در نیشابور با ما همراه باشید.
نیشابور در فاصله ۱۲۰ کیلومتری مشهد در استان خراسان رضوی قرار دارد و دارای طبیعت بکر و تمدنی است که باعث می شود بسیاری از مسافران مشهد سری به این شهر زیبا بزنند. این شهر علاوه بر طبیعت بکر و زیبا آرامگاه هنرمندان و شاعران فاخر کشورمان از جمله عطار نیشابوری و خیام است.
آرامگاه عمر خیام (Mausoleum of Omar Khayyam) مکان خاکسپاری حکیم عمر خیام، از قطب های گردشگری نیشابور، نماد شهر نیشابور و نمونه برجسته معماری نوین ایرانی است. این آرامگاه در سال 1338 بر اساس طرحی از معمار فقید، هوشنگ سیحون ساخته و در 12 فروردین 1342 طی مراسم باشکوهی افتتاح شد. این بنا به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خیام یکی از بزرگترین شعرا و ریاضی دان های ایرانی به شمار می رود و رباعیات آن در تمام جهان شهرت بسیار دارد. آرامگاه خیام یکی از نمونه های مشهور آرامگاه سازی در معماری ایرانی است و طاق ها و تیغه های به کار رفته در بنای آن زیبایی خاصی به این مجموعه داده است. همچنین موزه خیام که در نزدیکی این آرامگاه واقع شده، مجموعه ای جذاب از ابزارهای ستاره شناسی قدیم را در خود جای داده است.
طرح این آرامگاه از زندگی، زمانه و اندیشه های خیام گرفته شده است و سه ویژگی ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر بودن او را به نمایش می گذارد. آرامگاه خیام در باغی در جنوب شرقی شهر نیشابور واقع شده و امامزاده و مسجد محمد محروق نیز در نزدیکی آن قرار دارد.
شاید شما هم مانند من اهل شعر و ادبیات نباشید، اما قطعا بعضی از دوبیتی‌های معروف خیام به گوش‌تان خورده است. مضمون اکثر اشعار خیام، بی‌وفایی دنیا و دل نبستن به این جهان است.
آن قصر که جمشید در او جام گرفت آهو بچه کرد و روبه آرام گرفت
بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر دیدی که چگونه گور بهرام گرفت
داستان زندگی خیام نیشابوری چیست ؟
خیام نیشابوری در اوایل قرن پنجم چشم به جهان گشود و به دلیل مهارت بی‌بدیلش در عرصه‌های ادبیات، ریاضیات و نجوم لقب «حجت الحق» را کسب کرده بود. هرچند افتخارآفرینی‌های او در زمینه‌های علمی قابل چشم‌پوشی نیست؛ اما شهرت اصلی او به اشعار بی‌نظیرش بازمی‌گردد. بخشی از این اشعار در آرامگاه خیام نیشابوری به چشم می‌خورد. شهرت جهانی خیام با ترجمه رباعیاتش توسط ادوارد فیتزجرالد اوج گرفت.
شاید هرکسی خیام را به توانایی‌اش در علم طب نشناسد؛ اما او موفقیت‌هایی در این زمینه نیز داشته است. از جمله فعالیت‌های او در این زمینه می‌توان به درمان پسر سلطان ملکشاه سلجوقی (سلطان سنجر) و رهایی او از بیماری آبله اشاره کرد. فعالیت‌های خیام باعث شد سلطان ملک شاه سرپرستی رصدخانه اصفهان را به او واگذار کند. به این صورت خیام ۱۸ سال از عمرش را در اصفهان سپری کرد.
جالب است بدانید تقویم جلالی که قرن‌ها به‌عنوان معتبرترین تقویم در ایران استفاده می‌شود، توسط خیام ابداع شده است. با مرگ سلطان ملک شاه، خیام به خراسان رفت و در نهایت در سال 526 هجری قمری (510 ه.ش) در سن هشتاد و سه سالگی در شهری که در آن به دنیا آمده بود درگذشت و در گورستان حیره نیشابور دفن شد. خیام در زندگی‌اش هیچوقت ازدواج نکرد و به جزء اشعار زیبایش فرزندی از خود به جای نگذاشت.
جالب است بدانید حفره ای در ماه و یک سیارک نیز به اسم این دانشمند ایرانی و به پاس زحماتی که برای علم بشری کشیده، نامگذاری شده است. جالب است بدانید حفره ای در ماه و یک سیارک نیز به اسم این دانشمند ایرانی و به پاس زحماتی که برای علم بشری کشیده، نامگذاری شده است.
تاریخچه آرامگاه
اولین آرامگاه این شاعر مخروبه‌ای نابسامان بود و با وجود درخواست‌های بازسازی گردشگران خارجی، اجازه آن از طرف دولت ایران صادر نمی‌شد. سال ها و قرن ها مقبره خیام به همین شکل باقی ماند تا اینکه در سال 1313 هجری شمسی گروهی از مسوولان، شرق شناسان و پژوهشگران برای افتتاح آرامگاه فردوسی راهی طوس شدند. در این میان آن ها سری به آرامگاه خیام می زنند؛ اما این مکان را در وضعی نامناسب می بینند که این موضوع باعث می شود دولت وقت ایران تصمیم بگیرد تا بنایی یادبود و زیبا در شان خیام بسازند.
مهندس سیحون برای ساخت آرامگاه گوشه شمالی باغ امامزاده را پیشنهاد داد و انجمن نیز آن را تایید کرد. پس از آن آقای سیحون طرح پیشنهادی خود را کشید و در سال 1337 ه.ش این طرح را برای کسب تایید از کارشناسان به دانشکده هنرهای زیبا فرستاد.
به این صورت، در سال 1338 ه.ش کار ساخت آرامگاه آغاز شد و در ششم شهریور ماه 1341 ه.ش پس از سه سال کار بی وقفه بنای آرامگاه تکمیل و به پایان رسید. آرامگاه خیام بعد از انجام کارهای معمول در دوازده فروردین 1342 به صورت رسمی و توسط محمدرضا پهلوی افتتاح شد.
معماری آرامگاه خیام
باغی که آرامگاه در آن ساخته شده 20 هزار مترمربع وسعت دارد. طول مقبره خیام 18 متر است و بلندای آن به 22 متر می رسد. در ساخت پیکره و قسمت بیرونی آن از بتن استفاده شده که هسته فلزی بنا را سرپا نگه می دارد. دور تا دور آرامگاه با درختان کاج محاصره شده و نمونه ای از تلفیق هنر معماری مدرن و قدیمی ایرانی را به نمایش گذاشته است. سازه این بنا از نام خیام – که به معنی خیمه دوز است- الهام گرفته شده و شکلی از یک چادر یا خیمه که خود را بالا کشیده به نمایش می گذارد.
مقبره خیام برگرفته از اندیشه ها و علم اوست و به کلاه درویشان یا قطعه الماسی تراش خورده شباهت دارد. این بنا ده پایه دارد که عدد ۱۰ می خواهد اولین عدد دو رقمی ریاضی و پایه اعداد اصلی را نشان دهد. از هر پایه دو تیغه به شکل مورب و مارپیچ بالا رفته که در انتها همدیگر را می برند و سقف بنا را می سازند. این تیغه ها در سمت دیگر فرود می آیند و شکلی پیچیده از طراحی را نشان می دهند. چنین شکل هندسی و عدد 10 آن هر دو نمادی از دانش ریاضی خیام هستند.
زمانی که تیغه ها در این سازه با یکدیگر برخورد می کنند فضاهایی پر و خالی به وجود می آورند که در قسمت های بالایی به شکل ستاره هایی دیده می شوند. از میان این ستاره ها آسمان آبی نیشابور پیداست. در نزدیکی گنبد آرامگاه ستاره ها کوچک و کوچکتر می شوند و در آخر یک ستاره پنج پر گنبد را کامل می کند. این ستاره ها، نقشی که از آسمان پیداست و شکل قرارگیری آن می خواهد وجه ستاره شناسی خیام را به نمایش بگذارد. جالب که بدانید هوشنگ سیحون از عناصر معماری دوران سلجوقیان نیز در طراحی این بنا استفاده کرده است.
نکته دیگری که در طراحی آرامگاه به کار رفته، لوزی هایی‌ست که از برخورد تیغه ها با هم ایجاد شده اند. این ده لوزی با کاشی کاری هایی به خط تعلیق شکسته و به روش خطاطان بزرگی مانند میرعماد، با بیست رباعی خیام تزیین شد. انتخاب رباعی ها و اشعار بر عهده جلال همایی بود و خط آن هنر دست مرتضی عبد الرسولی است. این نوشته ها در سال 1339 ه.ش تحت نظر مهندس سیحون به بنا اضافه شد و در تاریخ معماری ایران، آرامگاه خیام اولین سازه ای بود که در آن از خط تعلیق استفاده می شد. این لوزی ها به غیر از خطاطی به وسیله نقش هایی از گل، برگ و پیچک و با استفاده از کاشی معرق زیبا شده است که می خواهد به شاعر بودن خیام اشاره داشته باشد.
بخش های مختلف آرامگاه خیام
- موزه تخصصی خیام
موزه خیام هم‌زمان با برگزاری کنگره جهانی «حکیم عمر خیام» در سال ۱۳۷۹ افتتاح شد. این موزه بخش‌های مختلفی دارد که ابزار و ادوات هیجان‌انگیز علمی را به نمایش گذاشته‌اند. موزه خیام هزینه ورودی ندارد.
- کتابخانه خیام
کتابخانه خیام نیز در زمان ساخت مجموعه و در باغ خیام تأسیس شده بود که امروز به کاروان‌سرای شاه عباسی در خیابان امام خمینی نیشابور انتقال یافته است.
گشت و گذار در محوطه آرامگاه
جذابیت‌های آرامگاه خیام فقط به مقبره او ختم نمی‌شود. این آرامگاه در باغی قدیمی و تماشایی جای گرفته است که همانطور که گفتیم موزه و کتابخانه‌ای خاص را در خود جای داده است. تندیس خیام نیز ابتدای این باغ قرار دارد که محل مناسبی برای عکس یادگاری گرفتن محسوب می‌شود.
سفره‌خانه‌های سنتی، کافه‌ها، رستوران‌ها و فضای پذیرایی گردشگران جزو امکانات این مکان هستند. بازارچه‌های سنتی و صنایع دستی این مجموعه را نباید از دست بدهید. تماشا و خرید سوغات نیشابور نظیر زیورآلات فیروزه‌ای می‌تواند خاطره‌هایی فراموش‌نشدنی برای شما بسازد.
روز بزرگداشت خیام نیشابوری در تقویم
امروزه و در تقویم فعلی ما ایرانیان، روز بیشت‌وهشتم اردیبهشت ماه روز گرامیداشت این شاعر و دانشمند پرآوازه می باشد. پس بد نیست ما هم این روز را برای بازدید از آرامگاه خیام انتخاب کنیم تا از حال و هوای خاص آن و برنامه هایی که اجرا می شوند لذت ببریم.
جاذبه های دیدنی نزدیک
- آرامگاه عطار – در فاصله تقریبی 1.5 کیلومتری
- آرامگاه کمال الملک – در فاصله تقریبی 1.5 کیلومتری
- سایت تاریخی شادیاخ – در فاصله تقریبی 2 کیلومتری
- دهکده چوبی نیشابور – در فاصله تقریبی 11 کیلومتری
چطور به آرامگاه خیام برویم ؟
رسیدن به مجموعه آرامگاه خیام مسیری راحت و ساده است. این مجموعه در جنوب شرقی نیشابور قرار دارد. اگر می‌خواهید از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنید، کافی است سوار اتوبوس‌های خط ۱۰ شوید و در ایستگاه آرامگاه خیام نیشابوری پیاده شوید. از آنجا نیز پیاده‌روی کوتاهی تا مجموعه خواهید داشت.
اگر هم با خودروی شخصی در حال سفر هستید، به میدان فضل بروید و از آنجا مسیر بلوار شهدا را ادامه دهید. در میانه این مسیر با تابلوی آرامگاه روبه‌رو خواهید شد که شما را به این مجموعه هدایت خواهد کرد.
- آدرس: استان خراسان رضوی، نیشابور، میدان فضل، بلوار شهدا، باغ خیام
- هزینه ورودی: برای هر نفر 4000 تومان، اتباع خارجی 30.000 تومان
- ساعت بازدید: همه روزه از ساعت 08:00 تا 20:00 – موزه مجموعه از ساعت 9:00 تا 17:00 باز است.
- شماره تماس: 051-۴۲۲۲۴۵۱۵
مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:
- روستای زیبا و دیدنی تحت منظر نیشابور
- روستای بوژان نیشابور ، بهشتی سرسبز و زیبا | Bojan
- آشنایی با روستای بار نیشابور و آبشار زیبای آن | Bar
- دیدنی های شهر زیبای گلمکان در نزدیکی مشهد | Golmakan
- روستای زشک مشهد ، مقصدی عالی برای طبیعت گردی | Zoshk
- روستای ابرده ، منطقه ای ییلاقی و بکر در شاندیز مشهد | Abardeh
- روستای ازغد مشهد ، جاذبه ای زیبا در طرقبه | Azghad