جاهای دیدنی فردوس
شهر فردوس مرکز شهرستان فردوس، در استان خراسان جنوبی است. این شهر در فاصله ۳۴۵ کیلومتری جنوب مشهد و ۱۹۵ کیلومتری شمال غربی بیرجند و در مسیر محور اصلی ارتباطی استان‌های یزد، کرمان، اصفهان، بوشهر، هرمزگان و فارس به مشهد واقع است . این شهر که تا سال 1308، تون نامیده می شده ، امروزه به خاطر انار و زعفران مرغوبش شناخته شده است. وجود محوطه‌ها و تپه‌های باستانی، رونق این ناحیه را تا پیش از اسلام به‌خصوص در عصر تاریخی به اثبات رسانده است و قدیمی‌ترین آثار یافت شده در بررسی‌های باستان‌شناسی شهرستان فردوس توسط باستان‌شناسان میراث فرهنگی خراسان، مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد مسیح (ع) است. همچنین آثاری از هزاره اول پیش از میلاد، دوران ساسانیان و دوره‌های مختلف اسلامی در این مکان پیدا شده که تداوم حیات طولانی در این شهر را نشان می‌دهد. در ادامه همراه تاپ توریست باشید تا با جاهای دیدنی فردوس بیشتر آشنا شوید.
شهر تاریخی تون
شهر تاریخی تون، یک شهر تاریخی با قدمتی مربوط به دوره‌ی اشکانیان است. آثار به‌جا مانده از این شهر تاریخی، در بخش جنوب غربی شهر فردوس واقع شده است.شهر تاریخی تون دربردارندهٔ چندین اثر تاریخی است که از آن جمله می‌توان به مسجد جامع تون، مدرسه علمیه علیا، مجموعه تاریخی کوشک، حمام سردشت و محله سردشت، حمام خیروز، حمام جهانیار، حوض‌انبار و مسجد سیدی و امامزاده محمد و ابراهیم اشاره کرد.در شهر تاریخی تون تعداد ۳۵ اثر در فهرست آثار ملی کشور ثبت و علاوه بر این تعداد ۲۰ اثر تاریخی دیگر نیز شناسایی شده است.
مسجد کوشک
مسجد کوشک در ابتدای دروازه قاین شهر تاریخی تون به عنوان قدیمی‌ترین مسجد خراسان جنوبی یکی از آثار تاریخی شهر تون است که معماری آن شباهت زیادی به معماری دوران ساسانی و حتی دوران قبل از اسلام دارد.بر اساس شواهد معماری موجود و یافته های باستان شناسی و با توجه به شکل مسجد، تاریخ این بنا به دوره ساسانی بر می گردد و معماری آن از خشت و گل است و دارای لایه های گچ کاری متعددی است و اولین لایه، مربوط به دوره سلجوقی است.
حمام و آب‌انبار کوشک
در سمت شمال شرق ورودی مسجد کوشک، آب انباری به همین نام وجود دارد که از قدمت زیادی برخوردار است.حمام کوشک ، در جلوی ایوان ورودی و به صورت زیرزمینی بوده و متعلق به دوره تیموری است. مسجد و حمام کوشک به ترتیب به شماره‌های ۱۱۹۹۲ و ۱۱۹۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند.
مسجد جامع تون
یک بنای تاریخی دیگر در شهری که به واسطه همسایگی اش با کویر بناهایش همه از جنس خشت و خاک است. در جنوب غربی شهر فردوس فعلی محوطه باستانی شهر تون سابق قرار دارد و مسجد جامع تون نیز در همین محوطه قرار دارد. مسجدی دو ایوانه که جزو معدود مساجدی است که به سبک خراسانی معماری شده است. بنای اولیه مسجد با مقایسه معماری و تزیینات بنا متعلق به دوره سلجوقیان است که بر اثر زلزله ای مهیب آسیب دید اما ایوانی مشهور به ایوان قبله و دو شبستان آن سالم باقی ماند. بخش های آسیب دیده در زمان صفویه بازسازی شد و یک شبستان هم در زمان قاجار به این مسجد اضافه می شود.
مدرسه علمیه علیا
مدرسه علمیه علیا در اواخر دوره حکومت صفویه به دست فردی به نام «میر علی بیک» ساخته شد که تا قبل از زلزله سال ۱۳۴۷، به‌عنوان مدرسه مورد استفاده قرار داشت. از مشخصات بارز در معماری این مدرسه، تکرار فرم هشت ضلعی در قسمت‌های مختلف آن است.
حمام جهانیار
در گذشته تاریخی تون و در منطقه عنبری حمامی باستانی با نام جهانیار قرار دارد که معماری آن به معماری دوران صفویه نزدیک و آن را به عنوان یکی از جاهای دیدنی فردوس به شهرت رسانده است. قنات سعدآباد آب مورد نیاز این حمام را تامین می کند.
حمام خیروز
این حمام یک موزه مردم شناسی است و متعلق به دوران صفویان است با بازدید از این حمام می توانید آداب و رسوم و فرهنگ گذشته مردم این مرز و بوم را مشاهده کنید. معماری این بنا در مقابل زلزله دارای مقاومت بالایی بوده است.
حمام سردشت
بنایی است تاریخی ساخته‌شده با آجر، خشت خام، ملّات ساروج، ملّات آهکی و گچ که در دوران صفویه ساخته شده و دلیل نام‌گذاری آن‌هم قرارگیری در محله‌ی سردشت فردوس است. معماری این حمام نیز در نوع خود جالب است. حمام سردشت دارای 2 ورودی در شمال غربی و جنوب غربی است و به شکلی ساخته شده که ورود آب قنات به حمام راحت باشد و در سطحی پایین‌تر از زمین قرار گیرد.
آب انبار بازار (میدان)
این آب انبار در مجاورت راسته بازار قدیم شهر تون و در حد فاصل بنای امامزادگان و مسجد جامع قرار گرفته است. با توجه به قرار گیری این بنا در راسته بازار و همچنین محله میدان به آب انبار میدان و آب انبار بازار مشهور می باشد. بنای مزبور شامل یک سردر ورودی برای دسترسی به پاشیر و مخزن می باشد . مصالح بنا از آجر معمولی ، ملات آهک،ملات ساروج،ملات گچ،لاشه سنگ می باشد ودر قسمت هایی از آن بقایای دیوارهای مسکونی همجوار قدیمی مشاهده می شود. که در اکثر نقاط روی بدنه های داخلی وخارجی آسیب های فراوانی مشاهده می گردد . این بنا در گذشته به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم استفاده زیادی داشته که در حال حاضر بدلیل متروک ماندن بافت قدیمی و استفاده از وسایل مکانیزه در دسترسی به آب شرب دیگر بلااستفاده مانده است.
کوشک باغ حاجی آباد
این بنای تاریخی در روستای گستج واقع شده است و سبک معماری آن مربوط به اواسط و اواخر دوران قاجار است. مرمت این بنا در دوران پهلوی اول صورت گرفت و طبقه‌ی اول آن نیز در همان زمان ساخته شد. از مصالح بکار رفته در این بنا می‌توان به خشت خام، ملّات گِل و قاب‌های گچی اشاره کرد.
قنات تاریخی بلده فردوس
قنات تاریخی بلده فردوس خراسان جنوبی با قدمت مربوط به دوره ساسانی در برگیرنده ۱۶ قنات، ۲ چشمه و مقداری آبهای سرگردان است. این قنات، یک منظومه كامل تاریخی از استحصال آب است نه تنها بخش عمده ای از زمین های كشاورزی نزدیك شهر فردوس را آبیاری می كند بلكه پس از پیمودن ۴۵ كیلومتر، بیش از دو هزار و ۳۸۲ هكتار از زمین های كشاورزی فردوس را سیراب می كند. قنات بلده دارای ۱۵ مادر چاه و چهار دهنه چشمه است كه استحصال آب از آن با روش تركیبی صورت می گیرد.
قلعه کوه فردوس
این قلعه از نظر وسعت و نقشه یکی از مهمترین قلعه های اسماعیلی در منطقه قهستان است. قلعه در شش سطح و به صورت پلکانی بر کوهی در جنوب فردوس بنا شده است. پلان چهار ایوانی موجود در شاه نشین قلعه و فضاهای مسکونی آن از زیباترین بخش های این قلعه می باشد. قلعه از سه طرف به پرتگاه منتهی می گردد و تنها راه دسترسی به قلعه از طریق تنگه جنوب غربی کوه که شیب کمتری دارد امکان پذیر می باشد.این قلعه زمانی که پابرجا بوده دارای دو دیوار و حصار تو در تو و چند برج دیده بانی بوده که بر روی دیوارها و برج ها حفره های تیرکش قرار داشته است. ارتفاع برج های قلعه به حدود ۵ متر می رسد که با سنگ لاشه و ملات گچ بنا شده است.
قلعه‌ی حسن آباد یا قلعه دختر
قلعه‌ی حسن آباد یا قلعه دختر فردوس نیز از آثار به جا مانده از قلعه‌‌های اسماعیلیان است. این قلعه یادگاری است از قرن های شش و هفت هجری قمری. قلعه دختر در شمال غرب فردوس قرار دارد و فاصله‌اش از فردوس ۸ کیلومتر است. همچنین این قلعه ۲ کیلومتر با روستای خالی از سکنه و متروکۀ حسن آباد فاصله دارد.جالب است بدانید این قلعه یک تونل آجری دارد. این تونل قلعه را به کوه وصل می‌کند. در واقع این تونل آجری یک راه زیر زمینی است. این راه زیر زمینی قلعه دختر و یک قلعۀ دیگر که امروزه تخریب شده است و اثری از اثارش نیست را به مرکز شهر تاریخی تون می‌رسانده است.
کوه سنگ سوراخ
علت شهرت این کوه بیشتر بابت حفره عظیمی است که بعلت فرسایش های آبی در سنگ های آهکی کوه بوجود آمده و قطری حدود ۲۰ متر را دارا است .این حفره که بر فراز کوه قرار گرفته از دیدگاه رهگذران که در مسیر روستای پلوند هستند ویا قصد سفر به سمت ریگ یوز را دارند ، از کنار جاده خاکی که از حدود ۵۰۰ متری آن می گذرند ، به وضوح قابل مشاهده است . در مجاورت ارتفاعات مذکور تپه های شنی مشاهده می شود که بسیار قابل توجه توریستها و گردشگران بوده و مکان مناسبی برای ورزش های بیابانی مانند موتورهای چهار چرخ می باشد .
کویر پلند
کویر معروف به دم یوز در 50 کیلومتری غرب شهر فردوس کویری بکر وجود دارد که دارای گونه های جانوری فراوان، تپه های ماسه ای به شکل یوزپلنگ معروف به دم یوز و هم چنین هم جواری اثر طبیعی سنگ سوراخ فردوس از قابلیت های این کویر است.دهکده گردشگری، تفریحی روستای پلند در جوار این کویر واقع شده است. اقامتگاه بومگردی، سفره خانه سنتی، اجرای موسیقی زنده، پخت نان محلی، سافاری، زیپ لاین و … از خدمات و تجهیزات این دهکده گردشگری می باشد.
امامزاده محمد و ابراهیم فردوس
مقبره‌ی امام زادگان سلطان محمّد و سلطان ابراهیم که دو تن از نوادگان امام موسی كاظم (ع) هستند یکی از اماکن مذهبی شهر فردوس به شمار می‌رود. این امامزادگان در بین محله‌های سادات و میدان قرار دارند. با توجه به سبک معماری و کاشی‌کاری این بنا و همچنین نقاشی‌های روی دیوارهای این امامزاده و دو لایه بودن گنبد آن، قدمت این بنا را مربوط به دوران تیموریان می‌دانند؛ اما برخی نیز معتقدند که در دوران شاه اسماعیل صفوی دستور ساخت این بقعه‌ی متبرک داده شده است و مرمت و نقاشی آن در دوران شاه عباس انجام شده است.
آبگرم معدنی هلال فردوس
آبگرم معدني هلال فردوس درکیلومتر ۲۰ جاده اصلي فردوس به مشهد واقع شده و بيش از دويست سال قدمت دارد .امروزه آبگرم معدني هلال فردوس به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های طبیعی و قطب گردشگری سلامت و آبدرمانی شرق کشور و بزرگترین مجتمع اقامتی استان خراسان جنوبی محسوب می شود كه همه روزه پذیرای جمع كثيري از مردم شريف ایران اسلامی بوده است.آبگرم معدنی هلال فردوس در حال حاضر مجهز به دو استخر آب درمانی (زنانه و مردانه)، وان های خصوصی، سوئیت های اقامتی با تمام امکانات و در مجموع ۲۰۶ تخت اقامتی، اتاق های ارزان قیمت، رستوران، فروشگاه، شهر بازی، فضاهای ورزشی و تفریحی می باشد.
موزه مردم شناسی فردوس
موزه مردم شناسی فردوس مکانی است که در آن آداب و رسوم حمام و مشاغل سنتی شهر قدیم فردوس را جهت بازدید عموم و گردشگران به نمایش گذاشته‌اند. در این موزه مشاغلی مانند آهنگری، نمد مالی، خرّاطی، دلّاکی و… جزو مشاغل قدیم فردوس معرفی شده و همچنین اطلاعاتی در مورد سبک زندگی مردم در گذشته‌ی شهر فردوس در اختیار بازدیدکنندگان قرار گرفته است. در سایر قسمت‌های این موزه نمایی از اتاق نشیمن خانه، مطبخ خانه و نگارخانه را می‌توان دید.
