سوغات زابل چیست ؟ سیستان و بلوچستان

سوغات زابل

در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ توریست شما را با سوغات زابل ، شهری کوچک با مردمانی خونگرم در استان سیستان و بلوچستان آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

زابل را اکثرا با نام جاذبه تاریخی اش یعنی شهر سوخته می شناسند، شهر سوخته، این محوطهٔ باستانی هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو محسوب می‌شود و یکی از مهمترین محوطه های تاریخی در ایران به حساب می آید. بسیاری از گردشگران و کاوشگران برای بازدید از این شهر تاریخی راهی استان سیستان و بلوچستان می شوند.

در سفر به زابل و منطقه سیستان و دیدن آن همه زیبایی های تاریخی و طبیعی حیف است که دست خالی برگردید. مخصوصا اینکه منطقه سیستان با فرهنگ ویژه و غنی خود دارای سوغاتی های فراوان و متنوعی است که با کمی گشت و گذار در بازارهای محلی می توانید آنها را پیدا کنید و با هربار استفاده از آنها خاطره خوش سفرتان را به یاد ماندنی کنید. ما هم به شما کمک می کنیم که بتوانید سوغاتتان را راحت تر انتخاب کنید. در ادامه با سوغات زابل با شما خواهیم بود.

سوغات و صنایع دستی زابل

کلوچه زابلی

یکی از سوغاتی های معروف در سیستان، کلوچه زابلی است، این کلوچه با ارد و خرما در تنور های سنتی پخته می شوند و طرفداران بسیاری در سراسر کشور دارد. در گذشته کلوچه زابلی در ماه اسفند پخت شده و در ایام نوروز مورد استفاده و پذیرایی برای مهمانان قرار می گرفته است که با گذر زمان امروزه به یک صبحانه یا میان وعده ای مفید تبدیل شده است. اگر به هر یک از شهرهای سیستان سفر کنید بی شک تعدادی مغازه کلوچه پزی صنعتی مشاهده می کنید که در حال پخت و پز این خوراکی ارزشمند هستند، در روستاها نیز مادران و زنان روستایی با ذوق و سلیقه خاص خود با تنورهای گلی به در پخت آن دریغ نمی کنند.

نان محلی

نان محلی زابل یک نان کاملا سنتی و خوشمزه میباشد که طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است. در شهر زابل اکثرا نان محلی مصرف می شود. کافیست یکبار نان های محلی زابل را امتحان کنید تا هیچوقت طعم آن را فراموش نکنید. در سفر به سیستان از این نان مقوی غافل نشوید.

ادویه آچار

برای تهیه این ادویه آرد گندم را داخل ماهی تابه می ریزند و به اندازه ای که بوی خامی آن گرفته شود، روی شعله ملایم تفت می دهند، سپس ادویه ها شامل پودر زیره سبز و سیاه، تخم گشنیز و شوید و نمک و فلفل سیاه و قرمز و زردچوبه را به آن اضافه می نمایند. پس از سرد شدن، پیاز چرخ کرده را به آن اضافه می کنند تا موقعی که خمیر به دست نچسبد. زردچوبه نیز به مقداری اضافه می شود که رنگ ادویه کاملا زرد طلایی شود.سپس آن را جلوی پنکه پهن می کنند یا به اندازه کف دست و با قطر نیم سانت گرد می کنند و خشک می کنند و در موقع مصرف پودر می کنند. البته در روش دیگر گندم را جوشانده و پس از گرفتن آب، آن را دوبار چرخ می کنند و سپس بقیه مواد را به آن اضافه می کنند.

کشک زابلی (کشک زرد)

کشک زابلی ماده ای زردرنگ است که از ترکیب ادویه، زردچوبه، گندم بلغور شده و دوغ آماده می شود. این مجموعه را به مدت یک هفته الی ده روز در کیسة نخی می گذارند، سپس آن را درآورده و پس از ورزدادن، پودر می کنند و به عنوان یک غذای مقوی مصرف می کنند. کشک زابلی به صورت یک غذای کامل و مقوی در مدت کوتاهی طبخ می شود.

کشک سفید

کشک سفید که نام دیگر آن در لهجه سیستانی «قروت» است، یک ماده لبنی است که از شیر درست می شود و در این ایام گرم تابستان به دلیل اینکه طبعی سرد دارد استفاده از آن به همه توصیه می شود . برای تهیه « قروت»، دوغ یا ماست را به هر مقدار که باشد روی اجاق گذاشته و آهسته هم می زنند تا جوش بیاید و کمی پخته شود و بعد می گذارند تا سرد شود و سپس داخل یک کیسه از جنس متقال ریخته تا آب آن کاملا گرفته شود و آنگاه داخل یک لگن ریخته و ورز می دهند و نمک اضافه می کنند و به شکل های دلخواه روی سبدهایی از جنس چوب که هنر مردم قدیم سیستان می باشد، چیده و در آفتاب می گذارند تا خشک شود.

قلیفی (نان محلی سیستان)

برای پخت این نان، ابتدا آب یا شیر را در ظرفی می ریزند و روغن، نمک و خمیرمایه را اضافه می کنند و بعد آرد (گندم) را کم کم به مواد اضافه می کنند و با دست ورز می دهند تا زمانی که خمیر به دست نچسبد.بعد خمیر را در کیسه نایلون می گذارند و در جای گرم به مدت یک ساعت می گذارند تا پف کند و حجمش دو برابر شود. بعد از خمیر به اندازه یک پرتقال کوچک برداشته و روی تخته یا سینی پهن می کنند.

سپس مقداری از خرمایی که هسته آن را گرفته و سرخ کرده اند را داخل آن می گذارند و خمیر را به صورت لوله ای می پیچند یا رول می کنند و دوباره خمیر رول شده را که وسط آن خرما می باشد، رول می کنند تا بصورت حلزونی درآید. در نهایت آن را داخل سینی فر چیده و روی آن را زرده تخم مرغ زده و کمی کنجد می پاشند و داخل فر به مدت یک ساعت قرار می دهند تا آماده شود.

بورک

بورک نوعی نان محلی سیستانی است که در پخت آن از اسفناج یا سبزی های محلی مانند سوزي که به صورت خودرو در منطقه سيستان در فصلی كه گندم رشد ميكند در كنار آن خود را نشان ميدهد استفاده می شود و در سفره افطار مردمان این منطقه جایگاه ویژه ای دارد.

چلبک

چلبک نوعی نان محلی سیستانی خوشمزه است که طرفداران بسیار زیادی دارد. این نان محلی لذیذ در سفره های افطار و سحری مردمان استان سیستان و بلوچستان جایگاه ویژه ای دارد.

تجگی یا سمنو

سمنو یا تجگی از شیرینی های محلی سیستان اسیت ولی زنان روستایی بر اساس شناختی که از شرایط اقلیمی منطقه دارند مطابق روش زندگی اجداد خویش بهترین زمان برای تهیه این غذا را از اواسط دی ماه که در زابل به چله کلو معروف است را میدانند مقداری از گندم هایی را که از حیث گلوتن یابه اصطلاح زابلی ریس بیشتری دارد به مقدار معلوم در نظر گرفته ۲۴ ساعت داخل ظرفی خیس می کنیم بعد از آن داخل کیسه کنفی قرار مدهیم مدت زمان قرار دادن داخل کیسه کنفی معولا تا زمانی است که ریشه گندم از داخل کیسه بیرون بیاید باید هر روز مقداری آب روی کیسه در دفعات متعدد بریزیم.

مهم ترین نکته ای که بعضی از افراد رعایت نمیکنند آن است نباید بگذاریم ریشک ها تبدیل به ساقه یارنگ سبز شوند چون از کیفیت سمنو کاسته خواهد شد بعد از آنکه گندم های جوانه زده را از داخل کیسه بیرون اوردیم اقدام به پهن کردن .خشک کردن سمنوها می کنیم بعد تبدیل به آرد و خمیر کردن با روغن طبق عرف روستایی داخل دیگ های مس وزیر آتش که در اصطلاح محلی دوده می گویند قرار می دهند پس از نیم ساعت سمنوی سیستانی آماده مصرف است . تجگی یا سمنو یکی از تنقلات نوروز سیستانی ها بوده و قبل از تحویل سال مردم محلی سیستان آن را طبخ می کنند.

انواع زیورآلات

انواع زیور آلات نقش مهمی را در زندگی زنان سیستانی ایفا می نماید و به تنوع و گستردگی مورد استفاده قرار می گیرد. انواع بسیار متنوع و اقسام زیورآلات در سیستان به شرح زیر ساخته و مورد استفاده قرار می گیرد.

باهوبند (موزیبری) به عنوان بازوبند، باری (لاله گوش)، پادیگ (تزئین پا )، پلک (polok) (طرفین بینی)، پلو (جلوی بینی )، تاسنی (نوعی سنجاق سینه در محل دویقه لباس)، تگ (گردن آویز)، تایدوک، تعویذ (محل قرار دادن دعا در بازو یا گردن)، چلمب، چله انگشتر (chele)، چوری (النگو)، در ( Dor)، دندان پاچ (نوعی گردن آویز)، زبادان (حجمی توخالی برای مواد خوشبو در گردن)، سربند (روی پیشانی)، سنگه (نوعی دستبند)، سنگه بچگانه، سینه ریز سیستانی، شمشو (روی روسری)، کید (kaied)، شمس (روی سر)، گپ (النگو)، کپگو (kapgu) (دور گردن)، گروه (گردنبند)، گلوبند، گل هادانه، گوشواره های سنتی زنان سیستان، گوشواره ماهکی (به شکل هلال ماه کوچک، گوشواره احمد شاهی، ماهک، لپو (lepo)، مودیگ ( زینت مو ) و والی (گوشواره ).

چوری

یکی از این زیور آلات «چوری» است که یه عنوان النگو مورد استفاده قرار می گیرد. «چوری» نوعی النگو به فرم دستبند است و از طریق کوبیدن در قالب ساخته می شود و طول آن از النگو بلندتر است. به طوری که طول بعضی از آن ها ۱۰ سانتی متر یا بیشتر می باشد که به قسمت های دو و یا سه ردیفه تقسیم می شوند. درقسمت اتصال حلقه بست هایی وجود دارد که داخل یکدیگر رفته و باعث قفل و بسته شدن دو طرف دیواره استوانه به یکدیگر می شود. بست های به کار رفته در چوری همانند لولا عمل می کند و خود آن ها نیز استوانه های تو خالی هستند که توسط پین بلندی از بالا داخل تمامی آن ها جای می گیرد و پین توسط یک رشته زنجیر به چوری متصل می باشد.

صنایع دستی زابل

حصیر بافی

هنر حصیر بافی جایگاهی ویژه در زندگی مردمان سیستان وبلوچستان داشته است. هنری که پیشینه ای به درازای شهر سوخته و دریاچه هامون دارد. ازحصیر بافی در منطقه سیستان با نام «خولك بافی» و در منطقه بلوچستان با نام «تگرد» نام برده می شود که از نظر نوع مواد اولیه با هم تفاوت زیادی دارند. «خولك» از ساقه های نی و «تگرد» از برگ درختان خرمای وحشی (داز) بافته می شود. از محصولات تولیدی حصیر بافی سیستان می توان پرده، سایه بان وتوتن (نوعی قایق حصیری) را نام برد. مهمترین مناطق تولید حصیر بافی سیستان در شهرستان زابل و روستاهای حاشیه كوه خواجه می باشد.

دودنی بافی

گویا انواع هنر در سیستان و بلوچستان از قدمتی طولانی برخوردارست؛ دودنی بافی نیز یکی از همین هنرهای تاریخی است که بیشتر مردم سیستان از آن در تزئین خانه شان و گاهی هم به عنوان دفع چشم زخم از مال و جان استفاده می کردند. اما متاسفانه، گردی از نامهربانی بر این هنر قدیمی نشسته و در حال فراموشی است. این روزها تجملات دنیای امروز، جای خود را به هنرهایی مثل دودنی بافی داده اند. دودنی بافی در اصل تورهای تزئینی است که با گیاه علفی با برگ های ساده منقسم و گلهای زرد متمایل به سفید که در اکثر نقاط استان رویش دارد، درست می شود.

گلیم بافی

گليم بافى هم یکی دیگر از صنایع دستی سیستان و بلوچستان است که در تمام این استان به خصوص در بین عشایر، طوایف بلوچ و بلوچ های ساکن سیستان بافت آن رواج دارد. عشایر این خطه، مواد اولیه گلیم را از پشم دام های خود تهیه می کنند. رنگ های گلیم سیستان و بلوچستان هم بیشتر تیره، با زمینه ی قهوه ای، قرمز تیره مایل به قهوه ای، آبی سیر و شتری و رنگ های روشن مثل زرد، سبز، کرم، قرمز و سفید است. نقش های این گلیم هم عموما راه راه و طرح های هندسی است. نوع گلیمی که در سیستان تولید می شود با نوع بلوچی آن، در نحوه ی برپایی دستگاه گلیم تفاوت دارد.

مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:

آشنایی با سوغات زابل ، سیستان و بلوچستان | Zabol