بازار زنجان
در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست شما را با بازار زنجان آشنا خواهیم کرد. برای آشنایی با این بازار قدیمی و مهم در زنجان در ادامه با ما همراه باشید.
زنجان یکی از استان‌های ایران است که در شمال غربی ایران قرار گرفته و از مناطق ترک‌‌نشین محسوب می‌شود. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این استان را نمی‌توان نادیده گرفت زیرا زنجان با داشتن آب و هوایی خاص و خنک، به عنوان بهشتی معتدل شناخته می‌شود که هر ساله و به خصوص در تابستان، میزبان عده‌ی کثیری از طبیعت دوستان است. یکی از جاذبه های مهم و تاریخی بازار زنجان است.
بازار زنجان (Zanjan Bazaar) طولانی ترین بازار سرپوشیده ایران است که در قلب بافت قدیمی و مشرف به دروازه قلتوق (دروازه جنوبی شهر زنجان) قرار دارد. مجموعه بازار قدیمی به صورت یک خط مستقیم به عنوان بازار بالا و پایین به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده است. بازار قدیمی زنجان در فهرست آثار ملی کشور ایران به ثبت رسیده است.
گستردگی جغرافیایی بازار زنجان و تنوع راسته‌ها، تعدد سراها و کاروانسراهای درون‌شهری در راسته‌های فرعی که هرکدام به نامی و به فعالیتی خاص اختصاص یافته و وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه در طول زمان‌های گذشته و شرایط حاکم بوده است. این بازار که طولانی‌ترین و بزرگترین بازار ایران و جهان است از سوی غرب و شرق گسترده شده و به همین دلیل بازار پایین و بازار بالا تقسیم و نامگذاری شده است.
تاریخچه
ساخت بازار زنجان در سال ۱۲۰۵ هجری قمری در دوران حکومت آقامحمدخان قاجار آغاز و به سال ۱۲۱۳ هجری قمری مقارن حکومت فتحعلی شاه قاجار پایان گرفته است. در دوره‌های بعد الحاقات دیگری به بنای بازار زنجان اضافه شد. به مرور زمان کاروانسراها، گرمابه‌ها، مسجدها و راسته‌ها در اطراف این بازار شکل گرفتند و آن را در اواخر دوره قاجاریه و مقارن با حکومت محمد علی شاه قاجار به مجموعه‌ی کاملی تبدیل کردند.
این مجموعه، در زمینی به مساحت ۱۵ هکتار ساخته شده که ۵ هکتار آن به فعالیت های اقتصادی، ۷ هکتار آن به سکونت، یک هکتار به اماکن عام‌المنفعه و ۲ هکتار دیگر به شبکه‌ی ارتباطی اختصاص یافته است. مجموعه بازار از گذشته‌های دور، محل مناسبی برای برخورد افکار اجتماعی بوده و همواره نقش ممتاز و برجسته‌ای در حفظ آداب و سنن ملی و مذهبی داشته است.
معماری بازار
بازار زنجان نه‌تنها از لحاظ تجاری، بلکه از نظر معماری نیز اهمیت زیادی دارد و کاملا از سبک معماری دوره قاجاریه پیروی کرده است. این مجموعه با توجه به ویژگی‌های معماری و هنری آن، پیوسته به‌عنوان کانون مهم تجاری، تاریخی، فرهنگی مورد توجه بازدیدکنندگان شهر زنجان قرار گرفته است. اوج این سبک‌های معماری و شیوه‌ها و نوآوری‌های تزئینی در اجزاء و ارکان مساجد تاریخی زنجان مخصوصا مسجد جامع زنجان به ظهور رسیده است.
تکنیک‌های معماری و سبک‌ها و شیوه‌های تزئینی دوران قاجار در راسته‌ها، حجره‌ها، چهار سوق‌ها، مساجد، سراها و کاروانسراهای درون شهری، گرمابه‌ها به زیبایی اجرا شده است. این فنون عبارتند از کاربرد انواع طاق و قوس‌های هلالی، جناغی و ضربی و گهواره‌ای خاصه در راسته‌های اصلی و فرعی، مزین به آجر چینی‌هایی با طرح‌های مختلف هندسی خفته، راسته و حصیری و به‌کارگیری آجر و کاشی به سبک قدیمی و کاشی‌کاری به رنگ‌ها و طرح‌های قاجاری در سطوح خارجی و داخلی بناها، طاق‌نماها، طاق و قوس‌ها و همچنین ستون نماهای گلدانی.
راسته های بازار
بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به 8 راسته تقسیم می‌شود از جمله راسته زرگرها، کفاش‌ها، بزازها، سراج‌ها و چند راسته دیگر که این تقسیم‌بندی از نظر حفظ حقوق صنفی و کنترل قیمت کالاهای عرضه‌شده دارای اهمیت است. این نکته نمایان‌گر افکار بلند طراحان و بانیان این بازار است.
پنج مسجد چهل ستون، آقا سید فتح الله، جامع، حجت‌الاسلام و ملار در این قسمت بازار واقع شده‌اند. از کاروانسراهای این مجموعه که در قدیم نقش مؤثری در عرضه کالاها ایفا می‌کرده است، سرا یا کاروانسرای حاج علی قلی و سرای حاج کربلایی علی را می‌توان نام برد. مجموعه بازار زنجان ۵۶ راه ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی کل شهر دارد و با دارا بودن ۹۴۰ باب مغازه، جایگاه فعالیت ۱۰ نوع شغل است.
این بازار به طور کلی از ۲ قسمت بازار بالا و پایین تشکیل شده است. در قسمت پایین بازار علاوه بر داد و ستد رایج طبیعی، از طریق دو کاروانسرا، تولیدات محلی و محصولات روستاها و قصبه‌های اطراف زنجان به فروش می‌رسد که البته امروزه این بازار به انبار کالاهای وارداتی تبدیل شده است. سرای ملک و گلشن از جمله سراهای این بازار هستند که در سال ۱۳۴۵ قمری بازسازی و مرمت شده‌اند. دو مسجد مهم آقا شیخ فیاض و میرزایی نیز در این قسمت بازار قرار دارند.
تنوع تولید و عرضه کالا و خدمات جانبی و وابسته در قسمت بالای بازار بیشتر است؛ به همین دلیل، این قسمت مهمترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر به شمار می‌آید. برای خرید اجناس گرانبها و لوکس به راسته قیصریه بروید راسته ای که از فعال ترین قسمت های بازار است و از راسته های اصلی منشعب می شود.
بناها و بخش های مهم در بازار زنجان
بازار قیصریه
بازار قیصریه یا راسته قیصریه، محل ارائه اجناس ظریف و گرانبها است. در حال حاضر قیصریه‌ی زنجان محل فروش اجناس لوکس است. موقعیت قیصریه‌ی زنجان که از راسته‌های اصلی منشعب می‌شود و آن را به خیابان امام خمینی و سبزه میدان متصل می‌کند، باعث تقویت این محور شده و در حال حاضر یکی از فعال‌ترین محورهای بازار است.
تیمچه‌ها
تیمچه‌های بازار زنجان علاوه بر خصوصیات کالبدی ویژه‌ای که دارند از نقاط عطف حرکت‌های پیاده راسته بازار به شمار می‌روند؛ به‌عنوان مثال تیمچه‌های چهار دربی در قسمت شرقی بازار، جمع‌کننده حرکت‌های ورودی بازار و هدایت‌کننده آن در مسیر راسته اصلی است.
میادین
در گذشته در نزدیکی دروازه های شهر کاروانسراهایی را درست می کردند تا کاروان تجار در آنجا استراحت کنند در کنار این کاروانسراها میادین ساخته می شدند تا فروشنده های دوره گردو بازرگانان در آن ها خرید و فروش کنند؛ دو میدان آهنگران و ورکچی ها از میدان های مهم در این بازار هستند.
حمام حاج داداش
گرمابه حاج داداش در دل بازار تاریخی واقع شده است که امروز صاحبان این بنا با تغییر کاربری آن، فضای مفرح و دلنشینی در قالب سفره‌خانه سنتی پدید آورده‌اند که آرامش و ذوق هنر ایرانی را نشان می‌دهد. در این گرمابه اوج معماری زیبای قاجاری را می توانید ببینید.
سرای ملک
این سرا در جبهه شمالی راسته بازار پایین قرار گرفته است. در ضلع غربی آن حمام حاج داداش و در روبروی آن سرای گلشن قرار گرفته است. این سرا با مساحت ۸۲/۲۸۱۱ مترمربع با داشتن یک حیاط، سه دالان ورودی و یک دالان عمود بر دالان ورودی جنوبی که از سمت شرق یک ورودی دیگر دارد، در یک طبقه بنا شده است.
شکم‌گردی در بازار زنجان
در اطراف بازار سنتی زنجان رستوران‌های جدید و قدیمی زیادی است که هر روز ظهر بوی غذاهای خوشمزه را در اطراف بازار می‌پراکنند. یکی از رستوران‌های معروف اطراف بازار «دیزی عابدینی» است. این رستوران در چهارراه امیرکبیر و میدان ورکچی‌ها قرار دارد و دیزی خوشمزه و لذیذی دارد که مردم برایش سر و دست می‌شکنند.
سفره‌خانه حاج داداش هم که در 100 سال پیش به عنوان حمام استفاده می‌شده، حالا محلی است برای پذیرایی از گردشگران، کسبه بازار و اهالی شهر زنجان. غذاهای سنتی ایرانی در این سفره‌خانه زیبا سرو می‌شود. از دیگر رستوران‌های مهمی که در اطراف بازار سنتی زنجان قرار دارند می‌توان به رستوران هفت‌چنار، رستوران نارنجی، کبابی ریحون، رستوران پلو، رستوران اسپیناس و رستوران مجتمع پارسیان صدف اشاره کرد.
چطور به بازار زنجان برویم ؟
این بازار زیبا در بافت قدیمی شهر زنجان قرارگرفته است. برای رسیدن به این اثر تاریخی می‌توانید با خودرو شخصی یا با وسیله نقلیه عمومی مانند تاکسی و اتوبوس خود را به بلوار امام خمینی شهر زنجان برسانید و بازار را در این محل پیدا کنید و به صورت رایگان از این بازار قدیمی دیدن کنید.
آدرس: استان زنجان، زنجان، خیابان امام خمینی
ساعت بازدید: همه روزه از ساعت 07:30 تا 22:30
هزینه ورودی: رایگان
مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:
- معرفی بهترین سوغات و صنایع دستی زنجان | Zanjan
- گنبد سلطانیه ، سومین گنبد بزرگ جهان در زنجان | Zanjan
- دیدنی های سلطانیه ، مهمترین شهر دوران ایلخانی ، زنجان | Soltanieh
- مکان های گردشگری ماهنشان ، زنجان | Mahneshan
- گشتی در شهر سجاس ، زنجان | Sojas
- دیدنی های شهر سهرورد ، زنجان | Sohrevard
- مکان های دیدنی شهر آب بر ، زنجان | Abbar
- معرفی دیدنی های صائین قلعه ، زنجان | Sain Qaleh
- آشنایی با بهترین دیدنی های خرمدره ، زنجان | Khorramdarreh
- معرفی دیدنی های شهر هیدج ، زنجان | Hidaj