حرم امام رضا (ع) ؛ نقشه راهنما، اطلاعات و تصاویر

حرم امام رضا (ع)

در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست درباره حرم امام رضا (ع) خواهیم گفت. برای آشنایی با این حرم مقدس در شهر مذهبی مشهد در ادامه با ما همراه باشید.

حرم امام رضا (Imam Reza Holy Shrine) یا حرم رضوی مدفن علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان امامی است. این مکان که در مرکز شهر مشهد در خراسان رضوی واقع است، نزد شیعیان امامی به‌عنوان «حرم» و مکانی مقدس گرامی داشته می‌شود. حرم امام رضا مجموعه‌ای است با کانون آرامگاه علی بن موسی الرضا که دیگر مسجدها، آرامگاه‌ها، رواق‌ها، صحن‌ها، کتابخانه‌ها و موزه‌ها را دربر می‌گیرد. مسجد بالاسر و مسجد گوهرشاد نیز از مهم‌ترین بناهای پیوسته به آن هستند.

دیرینگی کهن‌ترین بخش‌های این حرم به دههٔ ۶۱۰ ه‍.ق (دههٔ ۱۲۳۰ م) می‌رسد. از دورهٔ تیموریان هم‌زمان با نوسازی بسیاری از بناهای کهن خراسان در طوس، هرات و نیشابور، به این مکان نیز توجه ویژه‌ای شد. بسیاری از ساختمان‌های این حرم از دورهٔ صفویان به‌ویژه روزگار شاه طهماسب صفوی به‌ جا مانده‌ است. وسعت حرم در طول این بازسازی‌ها از ۱۲ هزار مترمربع در گذشته به مساحت کنونی آن در حدود 1 میلیون متر مربع رسیده‌ است که آن را تبدیل به یکی از بزرگترین اماکن مذهبی جهان کرده‌ است.

گفتنی است به کل مجموعه‌ای که حرم مطهر رضوی و متعلقات آن مانند کتابخانه‌ها و موزه‌ها را در بر می‌گیرد، آستان قدس رضوی گفته می‌شود و استفاده از نام‌هایی چون روضه‌ی رضویه / مقدسه / منوره نیز در رسانه‌ها رواج دارد. روضه در اصل به معنی باغ و بوستان است و محل دفن پیکر پاک آقا علی ابن موسی الرضا (ع) در حرم مطهر را به این نام می‌خوانند. مضجع شریف نیز نامی است که به مرقد مطهر ایشان اطلاق می‌شود.

گنبد طلای حرم امام رضا (ع)

نخستین گنبد طلای حرم مشهد مقدس در صحن بارونی آن قرار دارد که دارای دو پوشش می باشد. گنبدخانه حرم یا همان قبه نخستین پوشش است که پوشش دوم که بالای سر آن قرار دارد در مجموع گنبد نامیده می شوند. جالب است بدانید این گنبد در ابتدا با استفاده از آجر های زرد ایرانی ساخته شده و سپس در سال 932 به دستور شاه طهماسب صفوی با حفظ اصل بنا، خشت ها طلا جایگزین آجر های زرد و کاشی های تزئینی شده است. قدمت این گنبد در حدود 2 قرن می باشد.

ضریح حرم امام رضا

از دیگر عجایب این حرم می توان به نخستین ضریح ساخته شده برای آن اشاره نمود که دارای قدمت بسیار زیادی می باشد. نخستین ضریح مربوط به دوره صفویه می باشد که پس از آن 5 ضریح دیگر برای این حرم ساخته شده است. جنس نخستین ضریح از چوب، طلا و نقره بوده بوده است.

پس از فرسوده شدن ضریح اول در سال 160 هجری قمری، ضریحی از جنس یاقوت و زمرد با نام نگین نشان توسط نوه نادرشاه افشار به حرم هدیه شد. این ضریح اکنون در زیر ضریح چهارم، در سرداب قرار گرفته است.

ضریح سوم مربوط به سال 1238 و زمان فتحعلی شاه می باشد. این ضریح دارای ورق های طلاکوب بوده و ابعاد آن 3 متر در 4 متر می باشد.این ضریح نیز به علت فرسودگی و خرابی پایه ها در سال 1338 به موزه حرم انتقال داده شده است.

نام ضریح چهارم طلا و نقره می باشد که معروف به شیر و شکر است، این ضریح در سال 1338 بر روی ضریح دوم نصب شده و در چهار گوش این ضریح خوشه های انگور از جنس طلا نصب شده است. تزیین این ضریح توسط سید ابوالحسن حافظیان انجام شده و به مدت 41 سال روی مرقد امام رضا قرار گرفته است. سرانجام این ضریح در سال 1379 به موزه آستان قدس رضوی منتقل شد.

ضریح پنجم حرم در طبقه همکف قرار گرفته است، جنس این ضریح از فولاد و چوب گردو بوده و در حدود 7 سال زمان برای ساخته شدن آن زمان گذشته است. وزن این ضریح 2 تن می باشد.

صحن های حرم

این حرم دارای 9 صحن می باشد که در مجموع این صحن ها دارای مساحت 225,223 متر مربع می باشند. بزرگترین صحن حرم، صحن جامع رضوی می باشد در جنوب آن قرار گرفته که مساحت آن در حدود 60,188 متر مربع است. از جمله دیگر صحن های حرم امام هشتم می توان به : صحن قدس، صحن غدیر،صحن آزادی، صحن انقلاب، صحن جمهوری اسلامی، صحن کوثر، صحن هدایت و صحن امام خمینی (ره) اشاره کرد.

گلدسته ها و مناره ها

گلدسته ها و مناره ها از مهم ترین بنا معماری می باشند که جایگاه ویژه ای در فرهنگ هنر معماری ایران دارند. حرم مشهد دارای 12 مناره با قدمت تاریخی فراوان می باشد.

رواق های حرم

رواق به فضای سقف دار و محصور در اطراف حرم گفته می شود. رواق های حرم امام رضا بسیار زیاد می باشند. بزرگترین رواق حرم مطهر دارای مساحت 6300 متر به نام رواق امام خمینی می باشد. از جمله رواق های مشهد مقدس می توان به دارالسیاده، دارالحجه، دارالمرحمه،دارالسعاده، دارالولایه، دارالکرامه دارالاجابه، دارالحفاظ، دارالشکر، و دارالسرور اشاره نمود. در حال حاضر 26 رواق در حرم وجود دارد.

مقبره‌ اشخاص مشهور در حرم امام رضا

در میان خیل عظیمی از افرادی که در حرم مطهر رضوی مدفون هستند، نام افراد سرشناس زیادی در حوزه‌های مختلف مانند سیاست و ادبیات و فقه و علوم مختلف به چشم می‌خورد. در میان این درگذشتگان، چند نام بیشتر از بقیه می‌درخشند:

مزار حاج حسنعلی اصفهانی مشهور به نخودکی به وصیت خودش قرار بود زیر پای زائران باشد و به همین دلیل، در ضلع شمالی صحن انقلاب، جنب ایوان عباسی دفن شد. گفته می‌شود برای تشییع جنازه‌ی وی، در شهر حالت فوق‌العاده اعلام شد.
شیخ هاشم قزوینی که استاد کسانی چون آیت الله واعظ طبسی، استاد محمد تقی شریعتی و رهبر معظم انقلاب بود.
شیخ حر عاملی، صاحب کتاب وسائل الشیعه که نگاشتن آن ۲۰ سال طول کشید.
علامه محمد تقی جعفری
شیخ جعفر مجتهدی
حاج آخوند تربتی
شیخ طبرسی
شیخ بهایی
و شیخ محمد عارف (پیر پالاندوز)

پخش زنده حرم امام رضا (ع)

شاید پیش آمده باشد که قصد زیارت حرم امام رضا (ع) را کرده‌اید، ولی بنا به‌دلایل مختلف از جمله اجتناب از سفر در دوره پاندمی کرونا امکان زیارت را نداشته‌اید. در چنین وضعیتی می‌توانید در هر مکان و زمانی از طریق پخش زنده در نشانی https://tv.razavi.ir/fa بخش‌های مختلف حرم امام رضا (ع) را مشاهده کرده و ضمن زیارت در مراسم‌های حرم مطهر نیز حضور پیدا کنید.

نقشه حرم امام رضا (ع)

نقشه حرم مطهر رضوی را در بالا مشاهده می‌کنید. بخش‌های مختلف حرم در این نقشه کاملا آشکار است. همانگونه که از نقشه پیدا است، زائران بارگاه منور امام مهربانی‌ها می‌توانند از یکی از خیابان آیت‌الله شیرازی (باب طوسی)، خیابان شیخ طبرسی (باب طبرسی)، خیابان شهید نواب صفوی (باب حر عاملی)، خیابان امام رضا (ع) (باب الرضا) و خیابان شهید اندرزگو (باب الجواد) وارد حرم بشوند. چند ورودی فرعی به نام‌های کوثر، غدیر، سردر شرقی و غربی صحن جامع رضوی نیز وجود دارند که در نقشه مشخص هستند.

برای تماشای تور مجازی هرکدام از بخش‌های متنوع آستان قدس رضوی و همچنین، انجام یک زیارت سه‌بعدی به پورتال جامع آستان قدس رضوی مراجعه کنید.

چطور به حرم امام رضا (ع) برویم ؟

نقشه حرم مطهر رضوی را در بالا مشاهده می‌کنید. بخش‌های مختلف حرم در این نقشه کاملا آشکار است. ابتدا از هر نقطه شهر که هستید باید خود را با ماشین شخصی یا تاکسی به خیابان های اطراف حرم مطهر برسانید. اگر می خواهید با مترو به حرم بروید نیز مسیری راحت تا نزدیکی حرم مطهر را خواهد داشت.

همانگونه که از نقشه پیدا است، زائران بارگاه منور امام مهربانی‌ها می‌توانند از یکی از خیابان آیت‌الله شیرازی (باب طوسی)، خیابان شیخ طبرسی (باب طبرسی)، خیابان شهید نواب صفوی (باب حر عاملی)، خیابان امام رضا (ع) (باب الرضا) و خیابان شهید اندرزگو (باب الجواد) وارد حرم بشوند. چند ورودی فرعی به نام‌های کوثر، غدیر، سردر شرقی و غربی صحن جامع رضوی نیز وجود دارند که در نقشه مشخص هستند.

مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:

حرم امام رضا (ع) ، امام هشتم شیعیان در مشهد | Mashhad