مسجد گوهرشاد ، یکی از مهم‌ترین و زیباترین بناهای تاریخی در مشهد

 

مسجد گوهرشاد

در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست درباره مسجد گوهرشاد خواهیم گفت. برای آشنایی با این مسجد تاریخی و پربازدید در مشهد در ادامه با ما همراه باشید.

مسجد گوهرشاد (Goharshad Mosque) یکی از مهم‌ترین و زیباترین بناهای تاریخی در مشهد است که در جنوب حرم امام رضا (ع) واقع شده است. این مسجد در سال 821 هجری قمری (1418 میلادی) ساخته شد و و طراحی آن به سبک چهار ایوانی است که شامل هفت شبستان نیز می‌باشد.

مسجد گوهرشاد به عنوان بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مسجد در مجموعه حرم امام رضا (ع) شناخته می‌شود و نمونه‌ای برجسته از معماری دوره تیموری است. معمار این بنا، قوام‌الدین شیرازی، از معروف‌ترین معماران دوره تیموری بوده است.

تاریخچه

ساخت مسجد گوهرشاد در سال 818 هجری قمری (1415 میلادی) آغاز شد و در سال 821 هجری قمری (1418 میلادی) به اتمام رسید. این مسجد به دستور گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ تیموری و مادر الغ بیگ، در ضلع جنوبی حرم امام رضا (ع) ساخته شد.

ساخت مسجد حدود 12 سال به طول انجامید و در نهایت یکی از مهم‌ترین آثار معماری دوره تیموری را به وجود آورد که تا امروز پابرجا مانده است و به یکی از پربازدیدترین مساجد ایران تبدیل شده است.

معماری

مسجد گوهرشاد دارای ویژگی‌های معماری منحصر به فردی است که آن را از دیگر مساجد متمایز می‌کند. گنبد مرکزی مسجد با تزئینات پیچیده و کتیبه‌هایی به خط ثلث و اشعار فارسی، جلوه‌ای خاص به بنا بخشیده است.

این مسجد از شمال به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از شرق به رواق امام خمینی، از جنوب به صحن قدس و از غرب به بست شیخ بهایی منتهی می‌شود.

سبک طراحی و مساحت

• مسجدی کلاسیک به سبک چهار ایوانی

• مساحت کل: حدود 9400 متر مربع

• صحن مربع شکل با مساحت 2873 متر مربع

• دارای 4 ایوان بزرگ، 7 شبستان و 6 در ورودی و خروجی

ایوان ها

• ایوان مقصوره (جنوبی): مهم‌ترین ایوان با 500 مترمربع مساحت

• ایوان دارالسیاده (شمالی)

• ایوان اعتکاف (شرقی)

• ایوان شیخ بهاءالدین (غربی)

تزئینات

• کاشی‌کاری‌های ظریف و زیبا

• خطاطی‌های هنرمندانه، از جمله کتیبه بایسنقر در ایوان مقصوره

• محراب سنگ مرمر یکپارچه

• منبر چوبی با هنر منبت‌کاری

چه معماران و هنرمندانی در ساخت مسجد گوهرشاد همکاری کرده‌اند ؟

در ساخت این مسجد، چند معمار و هنرمند برجسته همکاری داشته‌اند؛

1. استاد قوام الدین شیرازی: طراح و معمار اصلی مسجد که از برجسته‌ترین معماران دوران تیموری بود. نام او در سمت چپ پایۀ ایوان جنوبی مسجد (ایوان مقصوره) بر روی کاشی معرق به صورت کتیبه نگاشته شده است.

2. بایسنغر میرزا: فرزند گوهرشاد و شاهرخ تیموری، خطاط مسجد بود. او کتیبۀ اطراف ایوان مقصوره را به خط ثلث نگاشته است. در قسمت انتهایی کتیبه سمت چپ ایوان، بایسنغر به نام خویش به عنوان خطاط مسجد اشاره کرده است.

این هنرمندان با همکاری یکدیگر، این مسجد را به یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین مساجد ایران و جهان اسلام تبدیل کردند که پس از گذشت بیش از 600 سال همچنان پابرجاست.

چه وقایعی در تاریخ مسجد گوهرشاد رخ داده است ؟

مسجد گوهرشاد شاهد وقایع مهمی در تاریخ ایران بوده است. یکی از مهم‌ترین این وقایع، واقعه مسجد گوهرشاد یا قیام گوهرشاد است که در 21 تیر 1314 شمسی رخ داد. این واقعه در دوران حکومت رضاشاه پهلوی اتفاق افتاد و به عنوان یک “رخداد خونین” توصیف شده است.

اعتراض اصلی مردم به اجباری شدن استفاده از کلاه شاپو و سیاست‌های تغییر لباس توسط حکومت مرکزی بود. همچنین، بازداشت آیت‌الله سید حسین قمی نیز از دلایل این اعتراض بود. در این قیام بیش از 1600 نفر کشته و تعدادی زخمی شدند.

چطور به مسجد گوهرشاد برویم ؟

برای رفتن به این مسجد، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید؛

1. وسایل نقلیه عمومی

   • مترو: استفاده از خط 1 (ایستگاه بسیج) یا خط 2 (ایستگاه شهدا)

   • اتوبوس: خطوط 5، 12، 25، 40، 50 و 84

   • اتوبوس‌های BRT: خط 1 و 2

2. خودروی شخصی

   • از پایانه امام رضا: حدود 5 کیلومتر مسیر (20 دقیقه) از طریق بلوار امام رضا

   • از میدان شهدا: حدود 3 کیلومتر مسیر (10 دقیقه) از طریق خیابان بلوار شیرازی

پس از رسیدن به حرم مطهر امام رضا (ع)، مسجد گوهرشاد در ضلع جنوبی حرم واقع شده است. نزدیک‌ترین ورودی‌ها به صحن مسجد باب الجواد و صحن باب الرضا هستند.