کلیسای سنت استپانوس
در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست درباره کلیسای سنت استپانوس صحبت خواهیم کرد. برای آشنایی با این کلیسا در استان آذربایجان شرقی در ادامه با ما همراه باشید.
کلیسای استفانوس مقدس یا کلیسای سنت استپانوس (Saint Stepanos Monastery)، دومین کلیسای مهم ارمنی‌های ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره‌کلیسا قرار می‌گیرد. این بنا در استان آذربایجان شرقی در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس در محلی به نام «قزل وانک» (صومعه سرخ) واقع شده است.
کلیسای سنت استپانوس در سده نهم میلادی ساخته شده‌است ولی به علت زلزله دچار آسیب‌های جدی شده بود که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این اثر در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۴۱ با شمارهٔ ثبت ۴۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین این کلیسا در سال 2008 میلادی به همراه قره کلیسا و کلیسای زور زور در فهرست جهانی یونسکو ثبت گردید.
کلیه محوطه کلیسای سنت استپانوس در قلب کوه‌ها و در میان طبیعت سبز منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان قرار گرفته است. جلفا شهر مرزی میان ایران، جمهوری آذربایجان و ارمنستان می باشد که در استان آذربایجان شرقی واقع شده است و به دلیل کلیساهای تاریخی که در آن وجود دارد بسیار مشهور است.
این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و کم و بیش تمامی ادیان است اما در واقع به کلیسای حواری ارمنی تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به جای آورند.
وجه تسمیه
نام این کلیسا بر گرفته از استپانوس مقدس است این شخص یکی از اولین مومنانی بوده که به خاطر ایمان راسخ خود به شهادت رسیده است. استپانوس در میان مسیحیان سمبل ایمان راسخ بوده و به او لقب ناخوتکا داده اند، استیفان یا استپاتوس اولین کسی بوده که به واسطه تعصب و خشم یهودیان سنگ سار شده و به شهادت رسید، این حادثه در26 دسامبر سال37 میلادی در اورشلیم اتفاق افتاد و از آن تاریخ به بعد مسیحیان جهان همه ساله در روز مزبور مراسمی به نام وی بر پا می کنند. از همین رو کلیساهای زیادی در سرتاسر جهان با همین نام وجود دارد.
تاریخچه
دربارهٔ تاریخ بنای کلیسا، اظهارات گوناگونی ابراز شده‌است. عده‌ای آن را از بناهای اوائل مسیحیت، می‌دانند برخی چون تاورنیه بنای آن را به دوره صفویه نسبت می‌دهند. در حالی که شیوه معماری بنا، مصالح ساختمانی و تزئینات مفصل و زیبای آن مؤید این مطلب است که کلیسا همانند و هم‌زمان با کلیساهایی چون قره کلیسا در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده‌است و سبک معماری آن تلفیقی از شیوه‌های مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای شگرف سنت کلیسای جامع اچمیادزین، قره کلیسا و کلیسای صلیب مقدس و سنت استپانوس به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت.
معماری و مشخصات بنا
این کلیسا در محوطه‌ای محصور از درختان و دره سرسبزی واقع شده و حصار سنگی که بنا را احاطه نموده بارویی است بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت استوانه‌ای سنگی مانند دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام. دروازه این بارو در وسط دیوار غربی تعبیه شده و دارای دری چوبی و آهن کوبی شده‌است. در پایه‌های طرفین و طاق جناغی آن سنگ‌تراش با حجاری‌های ظریف به‌کار رفته و نقش برجسته‌ای از مریم و کودکی عیسی در پیشانی طاق نمای آن به چشم می‌خورد. بر روی دیوارهای خارجی کلیسا، نقش برجسته‌های زیبایی قرار دارد که از جمله آن‌ها می‌توان سنگسار شدن استپانوس مقدس در ضلع شرقی، مصلوب شدن مسیح در ضلع غربی و عروج مسیح را نام برد.
ساختمان اصلی کلیسا سه قسمت دارد :
- صحن کلیسا و گنبد 16 ضلعی
- برج ناقوس
- اجاق دانیال
صحن کلیسا و گنبد 16 ضلعی
در ورودی منبت‌کاری با تزئینات بسیار زیبای آن در وسط ضلع غربی تعبیه شده و از آثار نفیس اوایل دوره قاجاریه و احتمالا زمان عباس میرزا السلطنه فرزند فتحعلی‌شاه به شمار می‌آید. حجاری پایه‌ها و طاق‌نماها و نیم ستون‌ها و زنجیره‌های جوانب و مقرنس‌کاریها و تزئینات طاق سردر به قدری بدیع است که بی شک از شاهکارهای هنر حجاری محسوب می‌شود.
با گذشتن از درب ورودی گنبد 16 ضلعی بر فراز کلیسا اولین چیزی است که زیبایی اش چشم هایتان را جادو خواهد کرد. گنبد زیبایی که به طرح های هندسی و اسلیمی مزین است. هریک از این اضلاع از ترکیب سه نیم ستون ظریف تشکیل یافته و در انتها به سرستون هایی خوش نقش منتهی می شود.
هریک از اضلاع به صورت یکی در میان دارای پنجره ای هستند که به داخل گنبد و صحن کلیسای سنت استپانوس باز می شود و فضای درون صحن را به وسیله نور طبیعی روشن می سازد.
برج ناقوس
بر روی ایوان دو طبقه‌ای متصل به دیوار جنوبی کلیسا قرار گرفته و دارای گنبدی هرمی شکل هشت ضلعی است که بر روی هشت ستون استوانه‌ای از سنگ سرخ با سرستونهای زیبا استوار گردیده است.
پیشانی طاق‌های بین این ستون‌ها که پا طاق گنبد برج محسوب می‌شوند، با نقوش برجسته فرشته، صلیب، ترنج، ستاره و گل هشت پر زینت یافته و در سطح ایوان برج، قبوری از بزرگان آیین دین مسیح به چشم می‌خورد و در دیوار ضلع شمالی این برج که بخشی از دیوار جنوبی کلیسا نیز به‌شمار می‌آید، تصاویر بر جسته‌ای از مریم مقدس و عیسای مسیح مشاهده می‌شود.
در صحن این برج، تعدادی قبر به چشم می‌خورد که گفته می‌شود متعلق به افراد سرشناس و بزرگ مسیحی است. همچنین گویا ناقوس برج توسط ایتالیایی‌ها برای مرمت برده شده اما برگشت داده نشده است.
اجاق دانیال
تالاری است متصل به دیوار شمالی کلیسا که ۶ متر عرض و نزدیک به ۲۰ متر طول دارد و به سه قسمت مساوی تقسیم می‌شود:
- اجاق دانیال که به وسیله دیوار از تالار جدا شده و به نام دانیال از قدیسین قرن پنجم میلادی معروف است.
- تالار اجتماعات در وسط قرار گرفته است.
- محل غسل تعمید در انتهای شرقی تالار واقع است که در آن سکوی بلندی به چشم می‌خورد که میز سنگی غسل تعمید در وسط آن نهاده شده است.
صدها سنگ نبشته به زبان ارمنی در داخل و خارج بنا نصب شده است که اگر این سنگ نبشته‌ها به زبان فارسی ترجمه گردد بانی و معمار و تاریخ بنای کلیسا و حتی قسمتهایی از تاریخ اقوامی که در این سرزمین می‌زیسته‌اند روشن خواهد شد.
کتیبه کلیسای سنت استپانوس
در سال ۱۸۳۰ میلادی عباس میرزا، ولیعهد ایران در زمان قاجار و والی آذربایجان روستای دره شام را از محبعلی بیک نخجوان خرید و وقف وانک استپانوس کرد. از همین کتیبه ای هم با خط نستعلیق بر روی سنگ آهنکی سرخ رنگی از نوع سنگ های خود بنای کلیسا در ورودی کلیسا نیز نصب نمود.
“بسم الله الرحمن الرحیم و هو قدیم ، در عصر سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت قضا تواء مان سکندرحشمت، دارادربان، نواب اشرف، حضرت نائب السلطنه العلیه، عباس میرزا ارواحنا فداه، که خلف ارشد نامدار جمجماه، ظل الله، فتحعلی شاه قاجار است ابقی الله عمره و سلطنت وادام الله ملکه که مرحمت بی‌نهایت درباره کمترین دعا گوی سرگیس ولد استپان خلیفه جلفای من قراء نخجوان داشت که گویا حسن خدمت کمترین در پیشگاه حضور والا جلوه‌گر شد بنابراین قریه دره شام را در تاریخ سنه ۱۲۴۶ به این کمترین که دعا‌گوی دولت ابد مدت شاهی بودم تیول، مرحمت فرمودند که صرف اوجاق دانیال (ع) نمایم و دعا‌گوی عمر دولت شاه و شاه‌زاده و امیرزاده‌ها باشم و در تاریخ سنه ۱۲۴۶ قریه دره شام را از عالی جاه محبعلی بیک نخجوانی به مبلغ سه صد تومان گرفته و وقف اوجاق دانیال (ع) ساختیم که هرکس در این مقام مبارک بعد از این خلیفه بوده باشد به دولت‌شاه ایران واجب است دعا نماید ثانیا لعنت خدا و نفرین رسول بر آن کسی که این قریه را بفروشد یا به بیع گذارد و صرف اوجاق ننماید”
بهترین زمان سفر
با توجه به اینکه کلیسای سنت استپانوس در نزدیکی رود ارس قرار گرفته و همچنین طبیعت بکر و خوش آب و هوا بودن منطقه، ما برای سفر به این منطقه و بازدید از کلیسا فصل بهار و تابستان را پیشنهاد میدهیم تا بهترین استفاده ممکن را از این منطقه ببرید.
دسترسی به کلیسای سنت استپانوس
فاصله کلیسای سنت استپانوس تا ارس، ۳ کیلومتر است و از جلفا ۱۷ کیلومتر تا اینجا راه است. اگر با ماشین شخصی سفر کنیم، از اتوبان قزوین و زنجان به تبریز می‌رسیم. از تهران تا تبریز ۶۲۶ کیلومتر است و از تبریز تا جلفا کمتر از ۲ساعت راه است. در جاده جلفا، تابلوی راهنمای کلیسا را می‌بینیم. از جلفا تا کلیسا کمتر از نیم ساعت راه است و از پارکینگ با حدود ۳۰۰ متر پیاده‌روی به ورودی عمارت می‌رسیم. این مسیر سربالایی‌ست و رفتن به آن برای آنهایی که مشکل حرکتی یا قلبی دارند، ممکن است راحت نباشد.
ویدئو کلیسای سنت استپانوس
آدرس کلیسای سنت استپانوس؛ استان آذربایجان شرقی، 16 کیلومتری غرب جلفا و 3 كيلومتري كرانه جنوبي ارس، در محلی به نام قریه قزل وانگ در نزدیکی روستای دره شام
هزینه ورودی کلیسای سنت استپانوس؛ به ازای هر نفر 2500 تومان ، اتباع خارجی 15000 تومان
ساعت بازدید کلیسای سنت استپانوس؛ همه روزه از ساعت 08:00 تا 17:00 (عصر و شب کلیسا تعطیل می باشد).
مقالات گردشگری بیشتر بخوانید؛
- بهترین مکان های دیدنی تبریز
- سوغات تبریز چیست ؟ ( قسمت ۱)
- سوغات تبریز چیست ؟(قسمت ۲ )
- بازار تبریز ، مهمترین و بزرگترین بازار سرپوشیده در جهان | Tabriz
- قبرستان تاریخی پینه شلوار تبریز | Tabriz
- ارگ علیشاه تبریز | Tabriz
- خانه مشروطه تبریز (موزه مشروطه) | Tabriz
- روستای صخره ایی کندوان | تبریز
- سوغات روستای کندوان | تبریز
- هتل لاله کندوان تبریز