کاخ اردشیر بابکان
در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ توریست شما را با کاخ اردشیر بابکان ، یادگار ساسانیان در شهر فیروزآباد فارس آشنا خواهیم کرد. در ادامه مطلب همراه ما باشید.
کاخ اردشیر بابکان، با قدمتی بالغ بر ۱۸۰۰ سال، در شهرستان فیروزآباد استان فارس واقع شده است. این مکان در دوره اردوان پنجم واپسین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان بنیادگذار سلسلهٔ ساسانی در سده ۳ میلادی ساخته شد. کاخ اردشیر در کنار چشمه آبی بنام (قمپ آتشکده) بنا شده و به آتشکده نیز معروف است. به نظر می رسد ساختمان این مکان از سه بخش تشکیل شده است که می توان به ایوانی مرتفع، سه تالار گنبد دار و حیاطی با دو ایوان و تالارهایی در مجاورت آن، اشاره کرد.<
تاریخچه بنای اردشیر بابکان
شهری که امروزه آن را به نام فیروزآباد می شناسیم، در گذشته شهر “گور” یا “جور” نام داشته است. بر اساس حفاری ها و آثار به دست آمده از آن ها در این منطقه، این شهر باستانی را بنیان گذار سلسله ساسانیان یعنی اردشیر بابکان ساخته است. طرح شهر تاریخی گور به شکل دایره ای بوده، شیوه ای که اشکانیان در شهرسازی های خود به طور فراوان از آن استفاده می کردند.
دستور ساخت بنای باستانی کاخ اردشیر بابکان را هم همین شاه ساسانی صادر کرده است. این بنا از نخستین آثار معماری برجای مانده از سلسه ساسانیان است که در مجاورت روستایی به نام آتشکده واقع شده است. فاصله این اثر که مهم ترین جاذبه گردشگری فیروزآباد محسوب می شود، از شهر امروزی فیروزآباد فارس، حدود ۲ کیلومتر است. برخی از کارشناسان و باستان شناسان کشور بر این عقیده اند که این بنا، کاخ نبوده، بلکه یکی از آتشکده های بزرگ و مهم آن زمان بوده است. یکی از دلایل رونق و آبادانی این منطقه را، وجود نهر آبی می دانند که از کنار همین کاخ یا آتشکده عبور می کرده است.
در ضلع شمالی بیرون از دیوار کاخ نیز چشمه ای گوارا از دل خاک می جوشد و استخری طبیعی جلوی این چشمه پدیدار شده است. رودی از کنار دیوار شرقی کاخ می گذرد که زمینه ساز آبادانی شهر گور و کاخ ساسانی بود. کمی بالاتر از کاخ آتشدانی برای برگزاری آیین های دینی وجود دارد. وجود چهار عنصر طبیعی آب، باد، خاک و آتش برجستگی ویژه ای را به این منطقه بخشیده است.عده ای بر این باورند این بنا کاخ نبوده بلکه آتشکده ای بوده است.دلیل باور ایشان ، اعتقادات مهرپرستی که هر بنای مهمی که در کنار آب ساخته می شده محلی برای پرستش الهه آناهیتا و همینطور مهر بوده است، عنوان می شود.
این بنا به طول 116 متر و عرض 55 متر یکی از کاخ های ییلاقی اردشیر به شمار می رود که از سنگ پاره و ملات گچ ساخته شده و نمای آن از شمال به چشمه جوشان مدوری موسوم به برم پیر که آب زلالی از آن می جوشد و جاری می گردد و از جنوب به دیوار بلندی است که آتشکده اصلی در آن جهت و بیرون از کاخ ساخته شده است. این بنای بزرگ سنگی دارای سه گنبد، ایوان ها، دهلیزها و اتاق های متعدد است که همچنان باقی مانده گچ بری ها و تزیینات بالای درهای داخل آن پس از حدود 17 قرن باقیست. به نظر می رسد اردشیر بابکان در احداث کاخ خود به کاخ های شاهنشاهان هخامنشی توجه نشان می داد.
از ورودی شمالی بعد از ایوانی به طول 27 و عرض 14 متر با سقف گهواره ای به تالار میانی مربع شکل و گنبد واری به ابعاد 14 در 14 و ارتفاع بین 21 تا 25 متر وصل می شود و از تالار میانی به دو تالار قرینه در شرق و غرب اتصال دارد و هر تالار با راهروهای جداگانه به بخش های دیگر کاخ راه دارند. راهرو تالار غربی به پلکان طبقه دوم کاخ منتهی می شود.
ایوان جنوبی نیز به اتاق های چهار جانب کاخ که به نظر جمعی از کارشناسان، مهمانسرای کاخ بوده و به ورودی جنوبی باز می شود. گچ بری و تزیینات تالارها بسیار زیبا و باشکوه شبیه کاخ تچر تخت جمشید می باشد. زیر بنای کاخ با چشمه جوشان 8500 متر است. می توان گفت بناهای گنبدار اسلامی از این کاخ گرفته شده است.
نکته مهم در این آتشکده استفاده از انواع و اقسام فنون معماری است. مصالح و ساخت مایه آن بوم آورد بوده، مانند سنگ لاشه که به صورت طبیعی روی هم چیده شده اند. تا این زمان این آتشکده بزرگترین بنای سنگ لاشه ای است که ساخته شده است. از تاق آهنگ و گنبد برای پوشش فضاهای مختلف آن استفاده شده است. بعد از بنای بازه هور دومین گنبد (بر سطح چهار گوش) در این بنا دیده شده است که بزرگترین گنبد زمان خود نیز بوده است. گوشه سازی گنبد ها (ترنبه) می باشد. پس از آن در قلعه دختر این منطقه، گوشه سازی سکنج کار شده است. سه فضای گنبد به گفته اصطخری، جایگاه سه آتش مقدس بوده است. گنبد میانی بر روی یک هشت ضلعی کامل است، اما دو گنبد طرفین آن روی یک شش ضلعی محاط در مربع ساخته شده است و اصطلاحاً به آن گنبد کمبیزه نیز گفته می شود. نکته مهم دیگر ساختن خیشخان (باد پروا یا باد پیچ) است که برای جریان یافتن هوا در داخل دیوار ها ساخته شده است.از همین روش در شرق خراسان در گناباد نیز بکار رفته است.
از دیگر آثار باستانی اطراف این کاخ می توان به بنای آشپزخانه در پشت کاخ، تل نقارخانه در مجاورت کاخ و قلعه حسن آباد و برخی روستاهای باستانی دیگر اشاره نمود. همچنین بنای امامزاده جعفر در محدوده شهر قدیم که از دوره ایلخانی باقی مانده و یا سنگ قبرهای بسیار جالب که یکی از آنها دارای تاریخ ۷۴۱ هـ . ق است، حائز اهمیت می باشند.
مسیر دسترسی
در جاده شيراز به فيروز آباد پس از عبور از قلعه دختر نرسیده به شهر فيروز آباد ميتوان اين كاخ را در سمت شرق مشاهده كرد. علاقمندانی که از شیراز به سمت فیروزآباد حرکت میکنند میتوانند در ابتدا از قلعه دختر بازدید کرده و سپس برای دیدن کاخ اردشیر حرکت کنند.
الی گشت