شهر زیرزمینی نوش آباد

شهر زیرزمینی (اویی) یا اوئی شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش‌آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل در کاشان است که در مجموعه تاریخی آب‌انبار چاله‌سی نوش‌آباد قرار دارد. این مجموعه قدمتی ۱۵۰۰ ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفوی مربوط می‌گردد. شهر نوش‌آباد پایتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در غرب شهر آران و بیدگل قرار دارد. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در ادامه مطلب همراه تاپ توریست باشید تا با شهر زیرزمینی نوش آباد بیشتر آشنا شوید.

چرا این شهر به اویی معروف شده است؟

در لغت‌نامه دهخدا اوی واژه‌ای است که در گویش کاشانی معادل آهای فارسی است. ازلحاظ ساختار تودرتویی و تاریک بودن درگذشته مردم برای پیدا کردن یکدیگر با صدای بلند با کلمه اوی همدیگر را صدا می‌کردند، به همین جهت نام اویی به خود گرفته است.

ورودی شهر نوش آباد

یکی از چالش هایی که در رابطه با شهر نوش آباد وجود دارد، ورودی آن است زیرا این شهر چند ورودی دارد که هنوز بسیاری از آنها کشف نشده اند. در حقیقت سازندگان شهر نوش آباد به دلیل این که دشمنان به سختی راه ورود به شهر زیرزمینی را پیدا کنند، آنها را مخفی نگه داشتند برای مثال از تنور خانه ها برای ورود به شهر استفاده کردند و در مسیر ورودی تله های بسیاری قرار دادند تا دشمنان در هنگام ورود آسیب ببینند.
در حال حاضر یک ورودی اصلی را برای شهر نوش آباد باز کرده‌اند تا گردشگران بتوانند از آن وارد شهر شده و بخش‌های مختلفش را ببینند. همانطور که در تصویر می بینید برای ورود به این شهر باید پله هایی را پشت سر بگذارید تا به بخش تهیه بلیت برسید. در این بخش لیدرهای شهر شما را به بخش های دیگر می‌برند.

ساختار

در واقع این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر نوش‌آباد شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری در شهرنوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده می‌شود.

غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمت‌ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاق‌ها تبدیل به تاقچه جهت قراردادن اشیا می‌شود.کشف این سازه‌ها در سال ۱۳۸۵ به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته است و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی ، از آب‌انبار که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.

آب انبار نوش آباد

چیزی که در ابتدا در بازدید از اویی (در هر دو ورودی) می بینیم، آب انباری بزرگ است که در گذشته منبعی برای تامین آب مردم در نوش آباد بوده است. تا یک دهه پیش این آب انبار و شهر زیرزمینی ارتباطی با هم نداشتند؛ اما برای بهسازی مسیر بازدید و استفاده از پله های آب انبار برای رسیدن به شهر، تغییراتی را در این بخش ایجاد کرده اند. در گذشته تنها یک شیر برای برداشتن آب از آب انبار وجود داشته اما امروزه یک ورودی کوچک برای ورود به فضای آب انبار تعبیه شده است.

آب انبارها 500 سال قدمت دارند و زمان ساخت آنها به دوران صفویه باز می گردد. تا 40 سال پیش هم هنوز از این آب انبار استفاده می کردند و در هر محله یک یا دو آب انبار وجود داشته است که امروزه تعداد کمی از آنها باقیست. برای ساخت آب انبار از ساروج استفاده شده است؛ ملاتی از سفیده تخم مرغ، آهک، خاکستر، خاک رس، ماسه و الیافی به نام لویی یا پشم شتر ، موی بز یا موی انسان. این ملات جایگزینی برای بتن و سیمان در گذشته بوده و با رطوبت محکم تر می شده است.

ضخامت دیوارهای آب انبار با توجه به شکل هندسی آن در نظر گرفته شده اند. آب انبار ورودی شماره 1 شهر زیرزمینی، گرد است و فشار بیشتری بر بدنه دارد؛ بنابراین باید ضخامت دیوارهای آن بیشتر باشد. آب انبار ورودی شماره 2 از نوع آب انبارهای چند ضلعی است که در آنها فشار، شکسته می شود و بنابراین ضخامت کمتری برای دیوارها نیاز است.

نحوه تهویه هوای شهر

روش تهویه هوای شهر زیرزمینی نوش‌آباد از طریق کانال‌هایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده ‌است. چاه‌های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده ‌است. این عمل در مورد چاه‌ های قنات نیز مصداق دارد. دسترسی به این فضاها، به دلیل قرارگرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می‌گردد.

روشنایی این فضاها به وسیلهٔ پیه‌سوزهای سفالی بوده و روغن آن‌ها احتمالاً از دو عصارخانه تاریخی موجود در نوش‌آباد تهیه می‌شده ‌است. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تأمین می‌شده‌ است. علاوه بر پایابها مسیرهای اویی به گونه‌ای بوده که در بعضی از قسمت‌ها به قنات مرتبط می‌شده ‌است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است.

چطور به شهر زیر زمینی اویی برویم؟

برای دیدن یکی از شگفت‌انگیزترین شهرهای دنیا خودتان را آماده کنید و راهی کاشان شوید. وقتی به کاشان رسیدید، آدرس نوش آباد را بگیرید تا از شهر زیر زمینی اویی بازدید کنید.

• فاصله کاشان تا شهر زیر زمینی کاشان: حدود 15 کیلومتر و 20 دقیقه
• فاصله تهران از شهر زیر زمینی اویی کاشان:  246 کیلومتر و حدود 3 ساعت