کوه دماوند ، بلندترین کوه و آتشفشان ایران

کوه دماوند

در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست شما را با کوه دماوند آشنا خواهیم کرد. برای آشنایی با بلندترین کوه و آتشفشان ایران در ادامه با ما همراه باشید.

کوه دماوند (Mount Damavand) کوهی در شمال ایران است که بلند ترین کوه ایران و بلند ترین آتشفشان آسیا و خاورمیانه است. دماوند در پارهٔ مرکزی رشته‌ کوه البرز در جنوب دریای مازندران جای دارد. این کوه از دیدگاه تقسیمات کشوری، در بخش لاریجان در شهرستان آمل در استان مازندران قرار دارد. شهرهای رینه و گزنک در دامنه این قله قرار دارند، همچنین این قله در ۲۶ کیلومتری شمال غربی شهر دماوند، ۶۲ کیلومتری جنوب غرب آمل و ۶۹ کیلومتری شمال شرقی تهران واقع شده‌ است.

این کوه به ‌هنگام صاف و آفتابی بودن هوا، از شهرهای تهران، ورامین، قم و همچنین کرانه ‌های جنوبی دریای خزر قابل رؤیت است. کوه دماوند در تاریخ سیزدهم تیر ماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد. این کوه همچنین از سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی ملی» در شمار مناطق چهارگانهٔ ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته ‌است.

کوه دماوند برای ایرانیان نماد عظمت و شکوه بوده و از دیرباز در ادبیات و تاریخ کشور نقش پررنگی داشته است و در افسانه‌های پارسی همواره از این کوه یاد شده است. حتی در سال های اخیر، عکس این کوه زیبا بر رو یا پشت اسکناس‌های رسمی به چاپ رسیده است. با این وجود که نام دماوند همواره نماد مقاومت و پایداری بوده و خواهد بود، همچنین شاعران زیادی مانند فردوسی، ملک الشعرای بهار، اخوان ثالث و… در این زمینه سروده هایی دارند.

ارتفاع کوه دماوند

دماوند را در رده دوازدهم بلندترین قله‌های دنیا از نظر ارتفاع نسبی قرار می‌دهد. پایگاه ملی داده‌های علوم زمین ایران و وبگاه رصدخانه زمین ناسا، ارتفاع ۵۶۷۰ متر و ۵۶۷۱ متر را نیز برای قله این کوه ذکر کرده‌اند. ارتفاع این کوه آتشفشانی از سوی ناسا، ۵۶۷۰ و از سوی انجمن ملی آمار ایران، ۵۶۱۰ متر اعلام شده است. مجله‌ نشنال جئوگرافی با تشخیص و اعلام ۱۰ کوه و قله‌ خطرناک جهان، در سال ۱۳۹۰ خورشیدی اعلام کرد که دماوند در رتبه‌ دهم این فهرست قرار دارد.

در فهرست قلّه‌ها بر پایه ارتفاع نسبی، کوه دماوند پس از کوه‌های اورست، آکونکاگوا در آرژانتین، دنالی در آمریکا، کلیمانجارو در تانزانیا، وینسون در جنوبگان، البروس در روسیه و مون بلان در آلپ، دوازدهمین کوه برجسته و مستقل دنیاست و ارتفاع نسبی آن بالاتر از کوه‌های کی۲، نانگاپاربات، کانگچنجونگا و بسیاری از کوه‌های بلند دیگر است که نشان‌دهنده برجستگی توده آتشفشانی دماوند نسبت به زمین‌های اطراف خود است. دلیل اصلی دیده شدن کوه دماوند از فاصله‌های بسیار دور نیز همین ارتفاع نسبی بالای دماوند است.

دماوند، کوه آتشفشان نیمه فعال

دماوند، کوه آتشفشانی نیمه فعال است که چندین چشمه گوگردی و چشمه های آب گرم در این آتشفشان به چشم می خورند. با توجه به این که نخستین فوران دماوند حدودا ۱.۷۸ میلیون سال قبل به ثبت رسیده است، اما با این وجود، تعدادی از فوران های مربوط به این کوه بین ۶۰۰ هزار الی ۲۸۰ هزار سال قبل رخ داده است. با توجه به تحقیقات زمین شناسان، آخرین فوران جدی در این کوه حدود ۷هزار و ۵۰۰ سال پیش رخ داده است و بعد از آن چندان فعالیت جدی مشاهده و ثبت نگردیده است.

یکی از دلایلی که باعث تحریک آتشفشان شده است؛ افزایش تعداد زمین لرزه ها است یا ایجاد ترک در زمین و خارج شدن خاکستر و بخار از دهانه کوه است که می توانند جزو نشانه های وقوع آتشفشان باشند. اما با این حال باز هم نمی توان به طور یقین در مورد فعال شدن کوه دماوند نظر داد، این موارد فقط نشانه های فعال شدن کوه آتشفشانی هستند. در سال های اخیر، با وجود وقوع چندین زلزله در تهران خبر از فعال شدن آتشفشان دماوند را می داد، اما هنوز هم اتفاقی نیفتاده است.

پوشش گیاهی و جانوری

پوشش گیاهی در این منطقه بسیار غنی است، تا حدی که بسیاری از گیاهان دارویی‌ این منطقه شهرت جهانی دارند و در کتاب های گیاه شناسی ذکر شده اند. حتی برخی از گیاهان فقط در این ارتفاع های زیاد امکان رویش دارند مانند کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی. برخی دیگر از گونه ‌های گیاهی دماوند عبارتند از گون، یاسمن صخره ای، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، گالش انگور، تیره گل، نسترن وحشی، قفقازی، چمن آراراتی، چمن گندمی آسیای مرکزی، جاروی علفی بامی، علف صورتی، ریش سنبل، خشخاش طناز، زبان طلا، پیرسنبل، جعفری فرنگی معطر، بادرنجبویه، خاکشیر، پنجه برگ همدانی و چندین مورد دیگر. دامنه کوه دماوند نیز کاملا پوشیده از شقایق است، تماشای این قسمت به قدری زیباست که گویی مخمل قرمز بر روی کوه کشیده شده است.

جاذبه های دیدنی قله دماوند

آتشفشان دماوند

دماوند یک کوه آتشفشانی مطبق و نیمه‌فعال است که در دوران چهارم زمین‌شناسی موسوم به دوران هولوسین تشکیل شده و عمر آن با استفاده از روش کربن ۱۴ حداقل ۳۸,۵۰۰ سال تخمین زده شده‌ است. وجود چندین چشمه گوگردی و چشمه‌های آب گرم از شواهد نیمه فعال بودن این آتشفشان است. بیشترین و عمده‌ترین فعالیت آتشفشانی این کوه که باعث شکل‌گیری آن شده، در حدود ۱۰,۰۰۰ سال قبل روی داده است. قطر دهانه این آتشفشان در حدود ۴۰۰ متر است که دریاچه‌ای از یخ آن را پوشانده است. برخی اعتقاد دارند که دماوند آتشفشانی نیست. اما برخی دیگر معتقد هستند که آتشفشان دماوند فعال است و خروج گاز و چشمه‌های آب‌گرم، علامت فعال بودن آن است. دکتر مهدی زارع از متخصصانی است که اعتقاد دارد دماوند یک کوه آتشفشانی فعال است.

آبشار دماوند

در جبهه جنوبی کوه دماوند آبشاری یخ‌زده وجود دارد که در جهان منحصربه‌فرد است. بلندی آن ۷ متر و قطر آن ۳ متر است و یخ آن هیچ‌گاه ذوب نمی‌شود. در فصل تابستان، هر روز بر اثر تابش آفتاب در حدود ظهر و یک ساعت بعدازظهر، دمای هوا به بالای صفر می‌رسد و به‌دنبال آن آب بسیار کمی جاری می‌شود و در حدود ۴ بعدازظهر، دمای هوا به زیر صفر می‌رسد و یخ ذوب‌شده دوباره منجمد می‌شود؛ به این ترتیب آبشاری یخی پدید می‌آید که همواره یخ‌زده است. در بالای این آبشار گودالی وجود دارد که در تمام طول سال پوشیده از برف است. آبشار یخی کوه دماوند با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع ترین آبشار در خاورمیانه است.

یخچال‌های دماوند

یخچال‌های طبیعی معروف کوه دماوند به شرح ذیلشامل این موارد هستند؛ یخچال سیوله (جبهه شمالی)، یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)، یخچال عروسک‌ها (جبهه شمالی)، یخچال دره یخار (شمال شرقی)، یخچال خورتاب سر، یخچال شمال غربی و یخچال غربی.

رودخانه های اطراف قله دماوند

در اطراف کوه دماون شاهد 5 رودخانه هستیم، رودخانه هراز در جنوب و شرق کوه دماوند، رودخانه لار و دیو آسیاب در غرب قله دماوند، رودخانه پنج او یا پنج آب در شرق کوه دماوند و نیز رودخانه تینه در شمال این کوه سربلند جاری می باشد.

روز ملی دماوند

روز ملی دماوند هم‌زمان با تیرگان در مازندران با نام تیرماه سیزده شو در شب سیزدهم آبان‌ماه برگزار می‌شود. انجمن کوهنوردان ایران هر ساله این جشن را در روز سیزدهم تیر در دامنه‌های قله دماوند در شهر رینه لاریجان شهرستان آمل برگزار می‌کنند. این جشن به ثبت ملی نیز رسیده است.

صعود به قله دماوند

قله زیبای دماوند از شهر‌های تهران، قم و ورامین قابل رویت است؛ اما بهتر است برای صعود به آن باید به تهران یا شهر دماوند سفر کنید. مسیر های اصلی صعود به قله در چهار جبهه مشخص می‌شوند. هر چند که اغلب مسیرها دارای جان پناه هستند، اما بهتر است حتما گروهی راه بلد را برای کوهنوردی انتخاب کنید. جبهه‌ جنوبی که از سمت جنوب شرقی کوه دماوند آغاز می‌شود رایج‌ترین مسیر صعود است. آبشار یخی دماوند در مسیر این جبهه قرار دارد. امروزه جان‌پناه برای کوهنوردان در مسیرهای مختلف صعود به قله ساخته شده که در تعدادی از آن‌ها امکان اقامت شبانه وجود دارد. همچنین می‌توانید در این قرارگاه‌ها راهنمای صعود به قله را نیز دریافت کنید.

زمان مناسب برای صعود به دماوند از اواسط خرداد تا اوایل شهریور است. صعود در زمان‌های دیگر بسیار سخت و خطرناک خواهد بود، مخصوصا برای آن هایی که برای اولین بار قصد صعود به این کوه با عظمت را دارند. اگر حرفه ای باشید حدودا ۲ روز کامل در مسیر خواهید بود. ولی اگر مبتدی هستید و می خواهید به قله دماوند صعود کنید بهتر است ۴ الی ۵ روز را در نظر بگیرید.

مقالات گردشگری بیشتر بخوانید:

کوه دماوند ، بلندترین کوه و آتشفشان ایران | Damavand