موزه عبرت ایران
در این مطلب از مجله گردشگری تاپ توریست شما را با موزه عبرت ایران ، یکی از مخوف ترین موزه های ایران آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.
یکی از عجیب‌ترین مناطق دیدنی تهران ، موزه عبرت ایران (Iran Ebrat Museum) است که قسمت تلخی از تاریخ را روایت می‌کند. این موزه که در زمان پهلوی، ابتدا زندان زنان و سپس مخوف‌ترین شکنجه‌گاه تاریخ ایران بود، بعد از بازسازی به یکی از جاذبه‌های دیدنی تهران تبدیل شد که بسیاری، دیدنِ آن را در لیست تهرانگردی خود قرار می‌دهند.
رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۱۱ دستور ساخت این بنای چهار طبقه ضدزلزله را داد که در نتیجه آن معماران آلمانی موفق به ساخت سازه‌ای در قلب تهران در مجموعه نظمیه شدند که راه فراری به بیرون نداشت و اولین زندان مدرن ایران به شمار می‌رفت. در دوره پهلوی دوم، این موزه در اختیار کمیته مشترک ضدخرابکاری قرار گرفت که برای بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی استفاده می‌شد و از همین جهت، عنوان مخوف‌ترین زندان کشور را از آن خود کرد.
از چهره‌های سرشناس و معروف که تجربه زندانی شدن در این محل را داشته‌اند، می‌توان به رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌‌الله خامنه‌ای، آیت الله هاشمی رفسنجانی، سید محمد بهشتی، شهید رجایی، اسدالله لاجوردی و… اشاره کرد.
البته اگر تصورتان این است که به یکی از جاهای تفریحی تهران می‌روید ، باید بدانید که این موزه با تصورتان تفاوت زیادی می‌کند، چرا که هر تکه از موزه عبرت، دل شما را به درد می‌آورد و مجسمه‌های شبیه‌سازی شده‌ای که در جاهای مختلف آن قرار گرفته‌اند، داستان‌های غمگین کننده‌ای را برایتان روایت می‌کند.
معماری ساختمان
معماران آلمانی کار طراحی و ساخت زندان ( موزه عبرت ) را برعهده داشتند که معماری بسیار پیچیده آن با چندین لایه حفاظتی، هیچ راه فراری برای زندانیان نمی‌گذاشت و کسانی که قصد فرار داشتند، در یکی از مسیر‌ها گیر می‌افتادند و نمی‌توانستند راه ورود و خروج را تشخیص دهند. جالب اینکه در ساخت این سازه دقت شده بود که هیچ صدایی به آن وارد یا از آن خارج نشود! به‌دلیل همین ویژگی، کسی تا سال‌ها از وجود زندان ساواک در دل شهر خبر نداشت.
با اینکه صدایی از زندان به بیرون نمی‌رفت، پژواک فریادهای دردناک زندانیان به‌خوبی در دل زندان می‌پیچید که همین موضوع عامل دیگری برای شکنجه روحی و تضعیف روحیه زندانیان محسوب می‌شد.
یکی از ویژگی‌های جالب زندان، سیستم تهویه پیچیده آن بود که باعث می‌شد در زمستان، هوای بسیار سرد و در تابستان، هوای به‌شدت گرم بر زندان حاکم باشد و گذران زندگی برای زندانیان دشوارتر شود.
این بازداشتگاه سه طبقه و ۶ بند دارد، چهار بند انفرادی و ۲بند عمومی. تعداد سلول بند‌های ۱ و ۲ و ۳ و ۴ جمعاً ۸۶ سلول بود و بند‌ها دو به دو قرینه و در یک طبقه قرار داشتند. بند‌های عمومی شامل ۸ اتاق می‌شد و در طبقه دوم ساختمان قرار داشت. بند‌ها توسط یک هشتی به فلکه‌ای متصل می‌شود که دور تا دور آن اتاق‌های بازجویی و اتاق مخصوص شکنجه قرار داشت.
ظرفیت معمولی این بازداشتگاه حداکثر ۲۰۰ نفر می‌شد؛ اما در شرایط خاص تا ۵۰۰ نفر هم در آن نگهداری می‌شدند.ساختمان کمیته مشترک ضدخرابکاری تا سال‌ها پس از انقلاب شکوهمند اسلامی تحت عنوان زندان توحید هم‌چنان کاربری خود را به عنوان بازداشتگاه حفظ کرد، اما سرانجام در سال ۱۳۸۱ تعطیل و تبدیل به «موزه تاریخ اطلاعات کشور» یا همان «موزه عبرت ایران» شد که گوشه‌ای از شکنجه‌های زمان پهلوی را بازسازی می‌کند.
بخش ها و دیدنی های موزه عبرت
بخش های موزه عبرت ایران شامل اتاق افسر نگهبان، محل نگهداری البسه زندانیان، عکاسخانه، سلول های عمومی و انفرادی، اتاق پانسمان، محل ملاقات زندانیان، اتاق معرفی پهلوی ها و اسلحه ها، یادبود و یادگاری های زندانیان و اتاق رییس زندان می باشد.
شکنجه گاه ها
اتاق های متعددی برای شکنجه در این زندان وجود داشت که امروزه بیشترشان بازسازی شده اند. آنها روش های متفاوتی برای شکنجه زندانیان زن و مرد داشتند و حتی اتاق هایی را هم برای این کار در نظر گرفته بودند. شکنجه گرهای ساواک از وسایل و روش های متعددی برای شکنجه افراد استفاده می کردند که برخی از آنها ابداع خودشان بود. تا به حال 74 نوع از شکنجه های ساواک با جمع بندی اسناد ساواک و اعترافات ساواکی ها و اظهارات زندانی ها در این موزه ثابت شده اند.
در اینجا به برخی از مهم ترین آنها اشاره می کنیم:
اتاق فوتبال
اتاق فوتبال یکی از معروف ترین شیوه های شکنجه ساواک بود. در این اتاق ابتدا دست های زندانی را از پشت می بستند و او را در کف زمین قرار می دادند. چند تن از افراد ساواک دور او حلقه می زدند و در حالی که کفش های نوک تیز پوشیده بودند او را مورد اصابت لگدهای شان قرار می دادند.
آپولو
آپولو مخوف ترین وسیله شکنجه در این زندان بود که آن را با الهام از آپولوی فضانوردان ساخته بودند. زندانی به شکل فضانورد به این دستگاه بسته می شد و کلاهی آهنی بر سرش قرار می گرفت. شکنجه گرها با کابل به کف پای او می زدند و صدای فریاد زندانی در کلاهی که بر سرش بود می پیچید. شکنجه گر کف پا را به 12 قسمت تقسیم می کرد؛ قسمت انتهایی پا با کابل های ضخیم تر و قسمت های بالای پا با کابل های نازک تر زده می شد.
کف پا ارتباط مستقیم با مغز دارد پس با ضربه سوم و چهارم زندانی دیگر نمی فهمید که شلاق به کف پایش می خورد بلکه درد آن در مغزش می پیچید؛ انگار کابل به فرق سرش می خورد. در انتها برای آنکه از چرک کردن زخم های ایجاد شده در کف پا جلوگیری کنند و مانع از انتقال زندانی به بیمارستان شهربانی شوند، روی زخم ها را پودر پنی سیلین می ریختند که خود دارای سوزش زیادی بود.
زیر ۸ یا اتاق تمشیت
شاید تا به حال صحنه دادن شوک برقی به عنوان شکنجه را در فیلم ها دیده باشید؛ اما اینجا دیگر فیلمی وجود نداشت و زندانیان واقعا با دستگاه شوک در اتاق زیر 8 شکنجه داده می شدند. این محل ابتدای بند 2 قرار دارد.
قفس داغ
قفسی فلزی با 80 سانتی متر ارتفاع و طول و عرض 50 سانتی متر که سقف آن را با ورقه های فلزی می پوشاندند. زندانی را برهنه و با فشار درون این قفس می کردند. سپس قفس با حرارت اجاق گرم می شد و تمام قسمت های بدن زندانی می سوخت. زندانی تلاش می کرد خود را بالا بکشد تا از سوختنش جلوگیری کند؛ در اینجا بود که با زدن ضربه به سقف قفس او را آزار می دادند و یا با سیگار دستش را می سوزاندند. زندانی تا ساعت ها پس از خارج شدن از قفس به صورت مچاله می ماند.
تخت شلاق
دست و پای زندانی را با قفل و زنجیر به بالا و پایین تخت می بستند؛ از آنجا که تخت حالت فنری داشت، بعد از مدتی زندانی حس می کرد مهره های کمرش در حال بازشدن از یکدیگر هستند و در این زمان بود که زدن شلاق به کف پای او شروع می شد. سپس با استفاده از اجاق زیر تخت پشت زندانی را می سوزاندند. معمولا دو نفر کار شلاق دادن را انجام می دادند تا به اصطلاح خودشان فرصت نفس کشیدن را از زندانی بگیرند و نگذارند او با نفس های عمیقش توان خود را بالا ببرد. گاهی هم با فرو کردن پارچه در دهان زندانی صدای او را خفه می کردند.
سوزاندن لب
این نوع شکنجه ریشه در یک عادت قدیمی دارد که طی آن بزرگترها لب بچه ای را که دروغ می گفت با سنجاق می سوزاندند. این شیوه شکنجه در دوره قاجار به کار گرفته شد و زندانیان دوره قاجار آن را تجربه کردند. در زندان این کار با میله آهنی داغ انجام می شد. زندانی از درد از هوش می رفت و لب ها قدری می سوخت که دندان ها پدیدار می شدند.
سایر شکنجه ها
آنچه گفتیم تنها گوشه ای از شکنجه های زندانیان در این زندان بود و می توان ساعت ها در مورد انواع شکنجه ها در این مکان حرف زد. در اینجا به اشاره به برخی از آنها اکتفا می کنیم؛ چرا که برخی از آنها آن قدر زجرآورند که نمی توان توضیح شان داد:
پخش نوارهای مختلف از صدای زجر کشیدن با صدای بلند در سلول، وادار ساختن زندانی به تقلید صدای حیوانات، کشیدن ناخن ها، فرو کردن سوزن در انگشت، ممانعت از دستشویی رفتن زندانی، بیدار نگه داشتن زندانی برای مدت طولانی، شکنجه های روحی-روانی، عمل منافی عفت، ضرب و شتم، با مشت کوبیدن بر دهان و شکستن دندان‌ها، دوانيدن بر روی برف و يخ با پای زخمی، زدن لگد به زانو و شکم و زير شکم زندانی، بستن به نرده‌های حياط و ديوارها، حبس کردن در يک سلول متعفن و ..
محدودیت سنی موزه عبرت
سیاست موزه عبرت همواره در جهت فراهم‌آوردن زمینه بازدید اقشار مختلف جامعه با شرایط سنی ۱۵ سال به بالا از موزه بوده است؛ زیرا فضای خاص این محل برای بازدید کودکان و دانش‌آموزان کمتر از این سن مناسب نیست.
دسترسی به موزه عبرت
- آدرس: تهران، میدان امام خمینی (ره)، ابتدای خیابان فردوسی جنوبی، خیابان کوشک مصری، خیابان شهید یارجانی، پلاک ۱۱
- تلفن: ۰۲۱-۶۶۷۲۲۰۹۶-۷
- سایت: Ebratmuseum.ir
- بازدید از موزه عبرت در همه روزه‌های هفته حتی جمعه‌ها امکان‌پذیر است. ساعت بازدید از موزه در ۶ ماه اول سال از ساعت ۹ صبح تا یک بعدازظهر و از ساعت دو بعدازظهر تا پنج عصر است. در ۶ ماهه دوم سال این مجموعه از ساعت ۹صبح تا ۱۲ ظهر و از ساعت یک ظهر تا چهار بعدازظهر پذیرای علاقه‌مندان است.