دیدنی های زارچ
زارچ شهری در ۱۵کیلومتری باختر شهر یزد و در مرکز ایران است. زارچ مرکز بخش زارچ است. منطقه تاریخی زارچ در ناحیه دشتی کویری با آب و هوای معتدل خشک واقع شده است. پیرامون آن را شنزاری بنام تل ریگ فرا گرفته است . شهر زارچ تا سال ۱۳۴۲ خورشیدی جزو نواحی روستایی به‌شمار می‌رفت و از این سال به عنوان منطقه شهری شناخته شد.این شهر از شمال به کوه دربید و کوه انجیر از شرق به شهر شاهدیه و یزد، از جنوب به جاده خضر آباد و از غرب به اشگذر محدود است. زارچ بعد از میبد، قدیمی‌ترین آبادی یزد است بنا به روایتی «زارچ» از جمله بناهای «زال‌زر» است. در ادامه همراه تاپ توریست باشید تا با دیدنی های زارچ بیشتر آشنا شوید.
مسجد امیرالمومنین سرده زارچ
مسجد امیرالمومنین زارچ از معظم ترین بناهای فعلی زارچ است. بنای مسجد شامل صحن، رواق، گنبد خانه، دهلیزهای جانبی و شبستان ستون دار است. بر روی محراب گنبد خانه، بادگیر ساخته شده است. سقف فضاها به صورت گنبدی، آهنگ، طاق چشمه و طاق تویزه و طرح قوس ها نیز هلالی و جناغی می باشد. مسجد امیرالمومنین به شماره ۱۴۵۴۲ در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.طبق برخی نظریه ها این مسجد قدمتی حدود ۱۲۰ ساله (قاجاری) دارد و بانی بنا مرحوم حاج ملا علی کمال معروف به حاج ملا علی کوچک می باشد ولی طبق تاریخی که روی زیلوی قدیمی مسجد موجود است، مسجد امیرالمومنین زارچ در دوره افشاری و زندیه نیز وجود داشت.مسجد امیرالمومنین ( مسجد سرده ) و ساباط مجاور آن در محله ”سرده” شهر زارچ قرار دارد. با توجه به سبک ساختمان گنبد، ایوان و تاریخ موجود در زیلوی مسجد، بنا را می توان متعلق به دوره زندیان و افشاریان دانست. این مسجد دارای تابستانخانه ای با گنبدی نسبتاً بلند، ایوان، صحن نیم طبقه ای در طرفین گنبد و غرفه هایی در اطراف صحن است.
قنات زارچ
قدیمی ترین وطولانی ترین قنات در جهان، به نام “قنات زارچ” در استان یزد واقع شده است. این قنات با طول ۱۰۰كيلومتر و تعداد چاه‌هاي ۲۱۱۵ حلقه ، سابقه ای بیش از ۳۰۰۰ سال در کشور دارد.
پس از ورود اسلام به ايران، مسجد جامع تاریخی شهر يزد نيزدرحريم قنات زارچ ساخته شد و چند ميله چاه اين قنات در محدوده اين مسجد قرار گرفت تا علاوه بر پر كردن آب انبار وسيع زير مسجد، نمازگزاران بتوانند از طريق پاياب براي وضو گرفتن از آب قنات استفاده كنند كه اين پاياب هنوز هم قابل استفاده است.
تعدادی از میله های آن هم در محل مسجد جامع یزد قرار دارد. احتمالا این مسئله نشان می دهد که این قنات قبل ازاسلام وجود داشته و پس از آن، مسجد جامع یزد را در حریم قنات بنا نموده اند تا از طریق پایاب از آب قنات جهت وضو گرفتن استفاده شود.یکی از ویژگی های قنات زارچ مقطع مربعی آنها است که قدمت حفر آن به زمان زرتشتیان بر می گردد.تا نیم قرن پیش هم آبدهی قنات زارچ بيش از ۱۵۰ ليتر در ثانيه بود اما به دليل حفر بي‌رويه چاه‌هاي عميق و نيمه عميق در حريم آبي قنات، آبدهي آن به شدت كاهش يافته است.
مظهر این قنات در شهر زارچ واقع شده و دارای سه شاخه یا تونل زیر زمینی جدا از هم است که تونل های آن؛شیرین، شور و ابراهیم خویدکی نام دارد.البته دو شاخه شيرين و ابراهيم خويدكی، شاخه‌هاي خشك شده قنات زارچ هستند و هم اكنون تنها شاخه شور به طول ۷۲ كيلومتر آبدهي دارد كه آبدهي اين شاخه در بالا‌دست قنات ۶۰ ليتر در ثانيه بوده اما در مظهر قنات ۲۸ ليتر در ثانيه است.
با كاهش ميزان آبدهي قنات، فاضلاب و آلودگی هاي آب قنات هم خود را آشكار كرده است. البته توسعه شهر يزد طی چند قرن گذشته، ساختمان سازي در حريم قنات، ريزشي بودن سقف و ديواره مجراي قنات و ميله چاه ها، نشست فاضلاب ها به درون قنات وقرار دادن لوله های فاضلاب در برخی مناطق در دالان قنات مشکلات بسياري را براي اين قنات کهن به وجودآورده است و در نهایت به مرگ خاموش آن منجر شد.حتی در حال حاضر ۳۰ کيلومتری از قنات زارچ در که زير شهر يزد عبور می کند در دو نقطه در بافت قدیم قرار دارد که اين مناطق فاقد فاضلاب هستند و برخي از منازل مسکونی خود را به داخل قنات هدايت کرده اند، گرچه با تمهیداتی این معضل به حداقل رسیده اما همچنان ادامه دارد. هدايت فاضلاب‌ها به قنات حتی سبب ايجاد گاز”co2 “در قنات شده كه اين امر لايروبي را برای مقنيان مشكل و خطرآفرين نموده است.
به هرحال به نظر می رسد با توجه به در خطر بودن حيات قنات زارچ به عنوان يکي از سازه های آبی کهن که از قدمتي ديرينه درکشوربرخورداراست ، ثبت جهانی این قنات که طی چند سال گذشته در دستور کار سازمان میراث فرهنگی و گردشگر قرار دارد می تواند در زمينه حفاظت و نگهداری آن موثرباشد.
آب انبار هفت بادگیری عصر آباد
آب انبار هفت بادگیری عصرآباد متعلق به عهد مظفرالدین شاه قاجار می باشد که در روستای عصر آباد زارچ قرار گرفته است. این آب انبار توسط یک زرتشتی و مخصوص زرتشتیان همان روستا ساخته شده اما به دلیل قرارگیری بر سر راه قدیم و زیارتی یزد مشهد با وجود یک راه ورودی، دو پاشیر جداگانه دارد كه توسط تیغه ای آجری از هم جدا شده است. آب انبار هفت بادگیری عصر آباد ، نه تنها از نظر تعداد بادگیر رتبه اول را دارد، بلكه جزو اندک آب انبارهای دو مخزنی ایران نیز محسوب می شود که به هم چسبیده اند. ارتفاع بادگیرها از سطح زمین حدود شش متر می باشد. بادگیرها به شكل زیبایی تزیین شده اند و در نمایی دوردست هر هفت بادگیر آن در یک ردیف به صف ایستاده اند که از شاهكارهای معماری ایران زمین به حساب می آیند. این بنا به شماره ۷۷۵۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
الی گشت