مسجد جامع عتیق
در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ توریست شما را با مسجد جامع عتیق آشنا خواهیم کرد . در ادامه مطلب همراه تاپ توریست باشید تا درباره این مسجد تاریخی بیشتر بدانید.
مسجد جامع عتیق کهنترین مسجد شیراز می‌باشد که مسجد جمعه یا آدینه نیز نامیده می‌شود. بنای اولیه این مسجد در سال ۲۸۱ هجری قمری در زمان عمرو لیث صفاری ساخته شده‌است.
بعدها شاه اسحق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساختمانی در میان مسجد بنا کرد که آن را خدایخانه یا دارالمصحف می‌نامند و مکان نگهداری قرآن مجید و مکان تلاوت آن بوده است. کتیبه سنگی آن از نمونه‌های ارزنده هنر خطاطی به‌شمار می‌رود. این کتیبه به خط یحیی الجمالی الصوفی خطاط نامدار زمان شاه اسحق نوشته شده و حاوی جملاتی در شان قرآن مجید است.
مسجد عتیق اولین هسته مذهبی در شهر شیراز است که جدا از عملکرد مذهبی نقش اجتماعی-سیاسی نیز داشته است و به همین دلیل دارای ۶ ورودی در اضلاع مختلف می‌باشد که مهم‌ترین آن ورودی ضلع شمالی است که در دوره صفویه بازسازی گردیده است.
باورهای مردم
۱. مردم شیراز بر این باور هستند که در زیر خدایخانه اژدهای خفته (عصای موسی) وجود داشته است .
۲. بر این باور هستند که قبله قبل از تغییر به این سمت بوده و به این مسجد مسجدالاقصی نیز می‌گویند .
۳. مسجد عتیق تغییر کاربری داده شده و ابتدا آتشخانه بوده است .
۴. عیسی در این مسجد به همراه میکائیل و اسرافیل نزول کرده است.
معماری ساختمان مسجد عتیق
دیوار ندبه
در سمت جنوب مسجد عتیق دیواری قرار گرفته که به دیوار ندبه مشهور است؛ برای تمایز این دیوار با سایر دیوارها علامت تک پیک یا سرو به صورت کاشی کاری آبی رنگی مشخص شده است. گفته می‌شود این دیوار محلی بوده که براق در هنگام عروج پیامبر از این محل حرکت کرده است.
خدایخانه (دارالمصحف)
وسط حیاط مسجد عتیق ، دارالمصحف یا خدای خانه یا کعبه ثانی یا بیت المقدس یا دروازه زمان قرار دارد. عمارت خدای خانه و ایوان‌های آن، دارای ۱۲ متر طول و ۱۰ متر عرض است و مساحت اتاقی که در وسط آن قرار گرفته است به ابعاد ۸ متر طول و ۶ متر عرض است که از سنگ و گچ ساخته شده است.
در ضلع شرقی و غربی این اتاق، دو سنگ مشبک قرار دارد و در دو ضلع جنوبی و شمالی آن، هر کدام یک در ورودی است که بر روی در ضلع شمالی خاتم‌کاری صورت گرفته است.
در چهار گوشه خدای خانه، چهار ستون مدور مغازه مانندی وجود دارد که نمای بیرونی آن از سنگ‌های مکعب شکل آجر مانندی است که لابه لای آن سنگ‌های رنگین به کار رفته و با گچ نصب شده‌است و روی سنگ‌های ازاره پایین نیز نقش و نگارهایی دیده می‌شود.
بر بالای این عمارت، کتیبه‌هایی به خط ثلث شامل اشعار عربی در وصف قرآن نوشته شده‌است و اساس این ساختمان فقط برای کتابت قرآن بوده است زیرا در زمان‌های قدیم چاپخانه وجود نداشته است؛ لذا این عمارت برای کاتبان و حافظان قرآن در سال ۷۵۲ هجری قمری در زمان شاه شیخ ابواسحاق اینجو ساخته شد و تنها یک بار در ۱۳۱۶ خورشیدی مرمت شد. و اکنون در سال ۱۳۹۷ حدود ۶۰ سال است که در حال مرمت است به شکلی که تجهیزات مرمت خود نیازمند مرمت هستند.
ضلع شمالی (رو به قبله)
ضلع شمالی مسجد عتیق دارای دو در شمال شرقی و شمالی، یک ایوان و شبستان است. درب شمالی این مسجد به دروازه امام معروف است و کتیبه‌ای بر فراز آن قرار گرفته‌است که در دوره صفوی و در سال ۱۰۳۱ هجری قمری به خط علاءالدین جوهری نگاشته شده‌است. این کتیبه تاریخ مرمت مسجد را در سال مذکور بیان می‌کند.
سردر شمالی مسجد با کاشی مقرنس‌کاری شده‌است.بر روی چهار کتیبه نام دوازده امام بر روی کاشی نگاشته شده و در جرزهای دو طرف این سردر نصب شده‌است.
ضلع غربی
در ضلع غربی مسجد عتیق ، در ورودی حرم آستان شاهچراغ قرار گرفته است و این ضلع دارای رواق‌های ۱۰ دهانه است که در انتهای آن یک در ورودی به شبستان ضلع جنوبی قرار دارد.
ضلع جنوبی (پشت به قبله)
در میان این ضلع، تاقنمای پهن و بلندی است که چون در قرن گذشته خراب شده بود در سال ۱۳۴۸ خورشیدی آن را دوباره ساخته‌اند. پشت آن نیز شبستانی باریک و قدیمی است که هر دو سوی آن دو طبقه است و سقف آن آجری می‌باشد و در آخر آن محرابی قرار دارد که منبر چوبی ۱۳ پله‌ای نیز در کنار آن قرار دارد؛ در دو سوی محراب دو ستون سنگی مارپیچ وجود دارد و سقف محراب با کاشی آبی مقرنس کاری شده است.
شبستان اصلی و نوساز مسجد عتیق
در مغرب سردر جنوبی، شبستان بزرگ و جدیدی ساخته شده‌است.این شبستان دارای یک منبر دوازده پله‌ای از جنس آهن و سنگ مرمر است. محراب زیبای آن نیز در سمت راست منبر قرار دارد. روی دیوارها و محراب آن ۱۳ آیه و احادیث نبوی بر روی کاشی با خط ثلث و نسخ نوشته شده است.
ضلع شرقی (پشت به آفتاب)
در میان این ضلع تاقنمای پهن و بلندی است که در پیشانی آن کاشی کاری‌های زیبایی انجام گرفته‌است. در درون آن هفت تاقنمای کوچک و یک راه پله است و در سمت چپ آن چهار تاقنمای کوچک و ایوانی در پشت آن‌ها قرار دارد. در سمت راست آن نیز چهار تاقنمای کوچک است که یکی از آن‌ها در خروجی مسجد عتیق است.
در ضلع شرقی این مسجد شبستانی مخروبه را مشاهده می‌کنیم که کاملاً بلااستفاده بوده، کف آن از شن و ماسه پر شده و دیوارهای آن تخریب شده‌است.این شبستان زمانی محل اقامه نماز بوده و سپس در سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۱ خورشیدی تبدیل به کانون فرهنگی مسجد و کتابخانه شد اما از آن سال به بعد دیگر غیرقابل استفاده شد.
