زیگورات چغازنبیل
در این بخش از وب سایت مجله گردشگری تاپ توریست درباره زیگورات چغازنبیل صحبت خواهیم کرد. برای آشنایی با این بنای تاریخی در استان خوزستان، در ادامه با ما همراه باشید.
به ایلامی زیگورات دوراونتاش (Ziggurat Dūr Untash) یا با نام امروزی چُغازَنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (ایلامی‌ها) و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده است. چغازنبیل بخش به جا مانده از شهر دوراونتاش است و در نزدیکی شوشتر(شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد.
در تمدن های گذشته آسیا، برای ساخت بناهای مذهبی مانند عبادتگاه ها از شیوه ی خاصی از معماری استفاده می شده است و عمده بناهای مذهبی در آن دوران هرمی شکل بوده اند. این هرم ها به صورت پله پله ساخته می شده اند و از جنس آجر بوده اند که به آن ها به صورت اختصاصی زیگورات گفته می شود.
زیگورات به معنای بالا رفتن به سوی آسمان است و ساختش حدود ۴۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال قبل متداول بوده است. از آنجایی که این زیگورات ها مکان های مقدسی بودند برای ساختشان از بهترین مصالح خشت یا آجر گلی استفاده می شد. باید بدانید که یکی از بزرگ ترین و سالم ترین زیگورات های به جای مانده در جهان در کشور ماست. این سازه در سال ۱۹۷۹ میلادی اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین المللی برای آن ارزش استثنایی و جهانی قائل است.
نام پادشاهی که این سازه ی عظیم را ساخته است اونتاش ناپیراش بوده است که در آن دوران این بنا را برای نگهبان شهر شوش ساخته بود که متاسفانه در جریان درگیری ها و حمله ی سپاه آشور کاملا ویران شد. این بنا تا مدت های زیاد زیر خاک مدفون بود و به همین دلیل شکل یک تپه را گرفته بود تا این که توسط شخصی فرانسوی به نام رومن کریشمن خاکبرداری شد. این اثر به عنوان یکی از تحسین برانگیزترین، حیرت آورترین و مهم ترین آثار تاریخی ایران در سال ۱۳۵۸ در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
او در خصوص ساخت این اثر گفت: پس از آن که مصالح ساختمانى را به دست آوردم، من در اینجا شهر اونتاش و حریم مقدس را برپا نمودم و آن را در یک دیوار خارجى و یک دیوار داخلى محصور نمودم. من معبد بلندى ساختم که شبیه آنچه شاهان پیش‌ساخته‌اند نبود و آن را به خداى اینشوشیناک و خداى هومبان حریم مقدس وقف کردم. باشد که ساختمان و زحمت من موقوفه ایشان شود و لطف و عدل هومبان و اینشوشیناک در اینجا برقرار بماند.
و اما داستان کشف آن اینگونه است که در حفاری‌هایی که برای کشف نفت در این منطقه از شوش صورت گرفته بود، مهندسین شرکت نفت آجری با نوشته‌هایی باستانی پیدا کردند و برای بررسی‌های بیشتر آن‌را برای باستان‌شناسان ارسال کردند.
پس از همین ماجرا بود که حدس و گمان‌ها شروع شد و چغازنبیل به زمینی برای کشف رازهای تاریخی بدل و روند کاوش‌های باستان شناسی در این منطقه آغاز شد. رومن کریشمن، باستان‌شناس فرانسوی به همراه تیم حفاری توانستند زیگورات چغازنبیل را از دل خاک بیرون بیاورند و شگفتی معماری عیلامیان به نمایش در آمد.
تاریخچه
«چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستان‌شناسان به «دور-اونتَش» به معنای «دژِ اونتش»معروف است.
اونتاش گال دستور ساخت شهر مذهبی را داده بود که بنای چغازنبیل در میانه این شهر قرار داشت و مرتفع‌ترین بخش آن محسوب می‌شد. بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی‌مانده است. زیربنای چغازنبیل یک مربع 105 متر در 105 متر است؛ یعنی دو برابر یک زمین فوتبال!
معماری زیگورات چغازنبیل
این معبد دارای دو حصار بوده که درون حصار داخلی بخش آئینی قرار داشت و اطراف آن را هفت دروازه فرا گرفته بود. در مقابل پلکان جنوب شرقی هم هفت ردیف قربانگاه قرار دارد. از این نوع ساخت و ساز می‌توان این موضوع را برداشت کرد که عدد هفت در باور عیلامیان بسیار مقدس بوده است.
در ساخت زیگورات چغازنبیل میلیون‌ها آجر استفاده شده است که بر تن هر کدام از آن‌ها دست‌نوشته‌هایی مکتوب شده است و همین موضوع یکی از دیگر از عوامل شگفتی ساز این بنا است. در بخش شمال غربی این معبد بزرگ، سه معبد با نام‌های ایشمکرب، اوبان و الهه کیریرشا قرار دارد که هر کدام از آن‌ها حیاط، نیایشگاه، انبار و اتاق دارند. بنای این معابد هم با آجرها دست نویس ساخته شده است.
وجه تمایز زیگورات چغازنبیل با سایر زیگورات‌های بین النهرین این است که تمام آن سازه‌ها بصورت چند طبقه ساخته می‌شد اما در این ساختمان هر طبقه به‌شکلی مستقل و به روی زمین ساخته شده است یعنی هر طبقه از دل طبقه دیگر بیرون آمده و از روی سطح زمین شروع شده است.
به جز طبقه‌ی اول و پنجم، تمامى طبقات از خشت پرشده‌اند، طبقه‌ی پنجم که بلندترین طبقه محسوب مى‌شود، جایگاه قرار دادن بت‌هاى آن زمان بوده است. مهم‌ترین این بت‌ها، خداى اینشوشیناک یا خداى خاص شهر شوش بوده است.
از دیگر ویژگی‌های خاص این بنا سیستم آبرسانی آن است که در از زمان خود بسیار جلوتر بوده. همچنین تصفیه خانه‌ی چغازنبیل یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های این سیستم است. آب این سیستم تصفیه از رود کرخه تامین می‌شده است.
دسترسی
چغازنبیل در جنوب غربی ایران، در استان خوزستان و در شهرستان شوش واقع شده است. این سازه در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش (شهر باستانی) و ۳۵ کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر واقع است، اما به دلیل واقع شدن در غرب رودخانه دز، مرز این دو شهرستان، در تقسیمات کشوری جزء شهرستان شوش محسوب می‌گردد.
برای دیدن چغازنبیل که اولین مکان مذهبی ایران بوده باید به ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه بروید. پس از طی حدود ١۵ کیلومتر در آزادراه شوش-اهواز، سمت چپ خود تابلوی هفت تپه و زیگورات چغازنبیل را ملاحظه خواهید کرد. در جاده فرعی پس از عبور از هفت تپه به چغازنبیل خواهید رسید.
ویدئو زیگورات چغازنبیل
در ویدئو زیر که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان تهیه شده است، می توانید اطلاعات بسیار کامل و مفصلی درباره زیگورات چغازنبیل، این نیایشگاه تاریخی و شگفت انگیز داشته باسید.
آدرس زیگورات چغازنبیل: استان خوزستان، 40 کیلومتری جنوب شرقی شوش، در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه
ساعت بازدید از زیگورات چغازنبیل: همه روزه از ساعت 07:30 تا 19:00
مقالات گردشگری بیشتر بخوانید: