آثار باستانی و اماکن تاریخی مشهد
شهر مشهد به سبب وجود حرم مطهر امام رضا (ع) و قدمت مهمی که در طول تاریخ داشته در کنار جاذبههای زیارتی از اماکن گردشگری و آثار تاریخی متعددی برخوردار است. اگر شما قصد دارید با کمترین دردسر و بیشترین سرعت به مشهد برسید، می‌توانید با خرید بلیط هواپیما از یوتراوز سفر هوایی را در اولویت قرار داده و یا با خرید بلیط قطار سفرتان را از مسیر ریلی به سرانجام برسانید.
در میان آثار تاریخی در مشهد، اماکن تاریخی گردشگری مشهد همواره مورد توجه بوده و مسافران بخشی از زمان سفر خود را به بازدید از این بناهای تاریخی مشهد اختصاص می‌دهند. برای اینکه با بهترین مکان‌های تاریخی و دیدنی مشهد آشنا شوید و سفری خوش و به‌یادماندنی را در پایتخت معنوی ایران تجربه کنید پیشنهاد میکنیم این مطلب را تا انتها دنبال کنید؛ چون قرار است با اطلاعات مفیدی در مورد مکان‌های تاریخی در مشهد آشنا شوید.
آرامگاه نادرشاه افشار (باغ موزه نادری)
آرامگاه نادرشاه افشار ملقب به آخرین جهانگشای شرق یکی از پربازدیدترین و مهم‌ترین بناهای تاریخی مشهد است که شامل مقبره نادرشاه، موزه نادری و باغ نادری است. طراحی این بنای باشکوه توسط مهندس هوشنگ سیحون و تمامی مجسمه‌ها از جمله مجسمه بزرگی که تندیسی از لشکرکشی نادرشاه است اثر هنرمند فقید، ابوالحسن صدیقی بوده است.
اگر به تاریخ علاقه‌مندید و می‌خواهید به اطلاعات تاریخی خود بیافزایید یا گردشگری هستید که دوست دارید از تمامی جاهای دیدنی مشهد بازدید کنید؛ پیشنهاد میکنیم پس از زیارت حرم امام رضا (ع) حتماً از آرامگاه نادرشاه که یکی از قدرتمندترین پادشاهان ایران است، بازدید کنید. چون در این مجموعه تاریخی نه‌تنها از جنگ افزارهای دوره افشاریه گرفته تا چند نسخه خطی از تاریخ جهانگشای نادری، دو شمشیر از نادرشاه، اشیای باستانی و مردم‌شناسی، انواع سکه و دیگر اشیای اهدایی از دوره‌ی صفویه تا معاصر، دیدن می‌کنید؛ بلکه از معماری باشکوه این آرامگاه و باغ آن تجربه‌ای فراموش‌نشدنی در یاد و خاطرِتان ثبت می‌شود.
آدرس: خیابان شیرازی، ضلع شمال غربی چهارراه شهدا
آرامگاه فردوسی
حکیم ابوالقاسم فردوسی شاعر گرانقدر و پرآوازه ایران زمین است که برای حفظ زبان پارسی، حماسه سرایی عظیمی کرد و سرانجام آثار خود را با گنجینه 60 هزار بیتی به نام شاهنامه فردوسی به ثبت رسانید. در طول تاریخ چندین بار برای گرامیداشت این شاعر بزرگ و حماسه‌سرا آرامگاه ساخته شد که هر دفعه به دلایل گوناگونی این آرامگاه پس از ساخت تخریب شده است. بنای فعلی آرامگاه با الگوبرداری از آرامگاه کوروش کبیر و بر مبنای معماری دوران هخامنشی به دستور انجمن آثار ملی طراحی و بازسازی و همزمان با کنگره بزرگداشت جهانی فردوسی افتتاح شده است.
آرامگاه فردوسی یکی از پرطرفدارترین مکان‌های مورد علاقه گردشگران داخلی و توریست‌های خارجی است. اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که دوست دارید از بناهای تاریخی اطراف مشهد دیدن کنید، پیشنهاد میکنیم دیدن آرامگاه فردوسی و باغ باصفا آن را در اولویت قرار دهید.
آدرس: ۲۵ کیلومتری شمال غربی مشهد، بلوار توس
آرامگاه پیر پالاندوز
پیر پالاندوز لقب شخصی به نام محمد عارف عباسی از عرفای سلسله ذهبیه است که در دوران زندگی خود نه‌تنها مقامات بلندی را در عرفان کسب کرده بود، بلکه در خطاطی و کیمیاگری نیز تبحر فراوانی داشت. شیخ محمد عارف عباسی امورات زندگی‌اش را علی‌رغم وجود موقعیت‌های شغلی خوب از طریق پالاندوزی می‌گذراند و به همین دلیل است که به پیر پالاندوز معروف شده بود. از آثار او هفت سوره از قرآن بر جای مانده که به خط ثلث نوشته شده است.
اگر می‌خواهید به آرامگاه این پیر فرزانه بروید، لازم است بدانید مقبره پیر پالاندوز شامل بنایی چهارگوش به همراه گنبد و ایوان آجری که دارای کاشی‌کاری‌های زیباست؛ در بخش شمال شرقی حرم مطهر امام رضا (ع) واقع شده است. بنای اولیه آرامگاه پیر پالاندوز در دوره صفویه ساخته و در گذر زمان بارها مرمت شده و آخرین بازسازی آن به سال‌های اخیر برمی‌گردد. گفتنی است مقبره پیر پالاندوز در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.
آدرس: خیابان نواب صفوی، بخش شمال شرقی حرم مطهر امام رضا (ع)
گنبد هارونیه (بقعه هارونیه)
گنبد هارونیه در نزدیکی آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی قرار دارد. اگر بازدید از آرامگاه فردوسی را به اتمام رساندید، پیشنهاد میکنیم در ادامه‌ی راه حتماً از بقعه هارونیه دیدن کنید. گنبد هارونیه یکی از مکان‌های تاریخی شهر مشهد است که قدمتی هزار ساله و معماری شگفت‌انگیزی دارد. همه ساله بسیاری از مسافران و گردشگران خارجی که از کشورها و شهرهای مختلفی چون نجف به مشهد می‌آیند، از این بنا دیدن کرده و از معماری خاص آن الگوبرداری می‌کنند. پس اگر شما هم گردشگر خارجی هستید و با خرید بلیط هواپیما نجف مشهد خودتان را به مشهدالرضا رسانده‌اید، پیشنهاد میکنیم بازدید از کهن‌ترین مکان تاریخی شهر باستانی توس و گنبدی که تاریخی مبهم و اسراری نهفته را در دل خود جای داده است، را از دست ندهید.
در مورد تاریخ ساخت گنبد هارونیه نظرات متعددی وجود دارد، اما برخی قدمت آن را مربوط به قرن هفتم و هشتم هجری قمری و برخی دیگر قدمت آن را به دوران پیش از اسلام نسبت می‌دهند. اما در این بین عده‌ای از مردم هم گمان می‌کنند که هارونیه در زمان پنجمین خلیفه عباسی، هارون الرشید احداث گردیده است. اما واقعیت این است که هارون الرشید زمانی‌که به قصد سرکوب کردن اعتراضات مردم راهی خراسان شده بود، در طول سفر بیمار شده بود و در توس جان باخت.
هارون الرشید در طول حیات خود هیچگاه فرصت ساخت چنین بنایی را نداشت. اما چیزی که اکثر محققان بر سر آن توافق نظر دارند این است که بنای گنبد هارونیه پس از حمله مغول به ایران احداث شده و خانقاه و محل تدریس امام محمد غزالی بوده است. زیرا اگر این بنا پیش از حمله مغول ساخته شده بود، ممکن نبود که از حملات آن‌ها جان سالم بدر ببرد و بدون هیچ خدشه و آسیبی تا امروز مستحکم و پابرجا باقی بماند. البته این بنا در سال‌های اخیر ترمیم و فضای اطراف آن بازسازی شده که هم‌اکنون به عنوان یکی از آثار تاریخی مشهد مقدس مورد توجه گردشگران قرار گرفته است.
آدرس: جاده مشهد-قوچان، سه راه فردوسی، حاشیه بلوار شاهنامه، نرسیده به آرامگاه فردوسی، گنبد هارونیه
خانه تاریخی داروغه
اگر می‌خواهید از جاذبه‌ای متفاوت در شهر مشهد که بنای آن از معماری روسی الگوبرداری شده، دیدن کنید؛ حتماً سری به خانه تاریخی داروغه بزنید. خانه تاریخی داروغه مربوط به دوره قاجار است که به دستور یوسف خان هراتی، آخرین داروغه مشهد ساخته شده است. سبک معماری این بنای تاریخی به‌گونه‌ای است که در دو بخش زمستان نشین و تابستان نشین طراحی شده است. این اثر باستانی در سال 2016 برنده جایزه حفظ و نگهداری از سوی یونسکو شده و از سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران و به عنوان یکی از میراث ارزشمند تاریخی به ثبت رسیده است.
جالب است بدانید خانه داروغه اولین جایی بود که در مشهد صاحب حمام خصوصی شد و در داخل عمارتش نانوایی و سرداب مخصوص به خودش را داشت.
آدرس: خیابان نواب صفوی، راسته حوض مسگران، کوچه داروغه
خانه تاریخی ملک
بیشتر مردم، مشهد را شهری زیارتی می‌دانند و از وجود بناهای تاریخی و آثار باستانی متعدد آن بی‌خبرند؛ اگر شما یک زائر و گردشگری علاقه‌مند به گشت‌وگذار در مشهد هستید و دوست دارید از تمام اماکن تاریخی مشهد دیدن کنید، پیشنهاد میکنیم خانه توکلی، خانه اردکانی، خانه پیشه‌وران، خانه کوزه کنانی و خصوصاً خانه ملک را از دست ندهید.
خانه ملک یکی از اماکن تاریخی شهر مشهد است که از دوران قاجار پابرجا مانده است. سبک معماری این بنای تاریخی برگرفته شده از تلفیق معماری سنتی ایرانی و اروپایی است. این اثر تاریخی، در گذشته منزل شخصی به نام حاج حسین ملک، یکی از ثروتمندان و واقفان نیکوکار مشهدی که ثروتی بی‌نهایت داشته، بوده است که امروزه به کمک سازمان میراث فرهنگی به مرکز پژوهش‌های هنرهای سنتی تبدیل شده است. در حال حاضر کارگاه‌هایی چون صنایع دستی، سفال و سرامیک، مینیاتور و تذهیب، معرق و منبت، چرم بری و صحافی و … در این مکان برگزار می‌شود.
آدرس: ضلع شرقی خیابان امام خمینی (ره)، مقابل ساختمان دارایی
حمام قلی بیک | موزه مردم شناسی مشهد
یکی از جاهای دیدنی مشهد که شما را شیفته خود می‌کند، حمام مهدی قلی بیک که از آن با نام موزه مردم شناسی مشهد هم یاد می‌شود، نام دارد. حمام قلی بیک که یکی از بزرگترین و معروف‌ترین اماکن تاریخی مشهد نزدیک حرم است در زمان صفویه توسط شخص مهدی قلی بیک ساخته و وقف مردم شده است. از آنجایی‌که حمام قلی بیک در کنار مسجدی به نام “مسجد شاه” قرار گرفته به همین علت برخی آن را با نام حمام موزه شام هم می‌شناسند.
بخش های مختلف این حمام قدیمی از جمله سربینه(رختکن)، گرم‌خانه(نظافت‌خانه)، خزینه، گلخن(آتش‌خانه)، چاله حوض و سقف‌های گنبدی شکل زیبای آن با همان ساختار و طرح و نقش‌های قدیمی در معرض تماشای بازدیدکنندگان است.
آدرس: انتهای خیابان اندرزگوی 13، انتهای بازار فرش فروش‌‌ها
کلیسای مسروپ (کلیسای میدان 10 دی)
کلیسای مسروپ از اماکن دیدنی و تاریخی مشهد است که در اواخر دوران سلطنت پهلوی اول بنا شده است. این کلیسا که برای ارامنه ساکن مشهد ساخته شده بود، تا دهه ۵۰ فعالیت بالایی داشت و تمامی مراسمات مسیحیان در آن اجرا می شد. اما پس از آن که ارامنه از مشهد رفتند، فعالیت آن هم بسیار کاهش پیدا کرد. کلیسای مسروپ در سال 84 توسط اداره میراث فرهنگی در فهرست آثار تاریخی فرهنگی ثبت شده است و اجازه بازدید آن برای عموم وجود ندارد.
آدرس: میدان 10 دی، خیابان جانبازان، کلیسای مسروپ
قبرستان ارامنه
اگر می‌خواهید بدانید فوت‌شدگان ارامنه کشورهای آمریکا، روسیه، گرجستان، کانادا، فرانسه و لهستان که ساکن مشهد بودند، در کجا به خاک سپرده شدند، سری به قبرستان ارامنه بزنید. قبرستان ارامنه از قدیمی‌ترین گورستان‌های شهر مشهد بوده که محل خاک سپاری مسیحیان ساکن شهر مشهد است.
اگر سری به آنجا بزنید می‌بینید که خطوط نوشته شده بر روی سنگ قبرها به رسم الخط‌های فارسی، ارمنی، انگلیسی، لهستانی، فرانسوی و روسی است. افراد مدفون شده در این قبرستان از دسته‌های ارتودکس، آشوری، کاتولیک و ارامنه گریگور بوده‌اند. مهم‌ترین سنگ قبر این قبرستان متعلق به مُبَلِغ آمریکایی به نام لوئیس اف.استلستین بوده است.
آدرس: میدان ابوطالب، خیابان حر عاملی
چهار طاقی بازه هور
اگر از تمامی اماکن تاریخی مشهد دیدن کردید و اکنون در پی کشف کردن آثار باستانی اطراف مشهد هستید، پیشنهاد میکنیم از چهار طاقی بازه هور که کهن‌ترین گنبد جهان است، حتماً دیدن کنید.
چهار طاقی بازه هور یکی از قدیمی‌ترین چهار طاقی ایران است که تمام بنای آن از سنگ ساخته شده و متعلق به دوران قبل از اسلام بوده و در زمان ساسانیان احداث شده است. برخی از باستان شناسان عقیده دارند که این بنا یکی از آتشکده‌های دوران ساسانی و برخی دیگر می‌گویند این بنا برای حفاظت از راه و جاده ساخته شده است. چهار طاقی بازه هور اولین بنای تاریخی در مشهد است که به ثبت ملی رسید.
آدرس: جاده قدیم مشهد-تربت حیدریه، نزدیک روستای رباط سفید
میل اخنگان (اخنجان)
میل اخنگان یکی از آثار تاریخی ثبت شده ملی ایران است که برخی قدمت آن را به قرن نهم هجری، برخی مربوط به دوره ایلخانان و عده‌ای به دوره تیموریان نسبت داده‌اند. هویت فرد دفن شده در میل اخنگان همچنان نامعلوم است. تزئینات خارجی و داخلی و نوع معماری این بنای تاریخی، معرف سبک معماری خاص ایرانی است.
آدرس: جاده مشهد-قوچان، شهر توس، روستای پاژ
برج رادکان (میل رادکان)
یکی از دیدنی‌ترین مکان‌های تاریخی اطراف مشهد برج رادکان است که بنایی آجری با گنبد مخروطی شکل دارد. این بنای باستانی اثر ریاضی‌دان، دانشمند و اخترشناس بزرگ ایرانی، حکیم خواجه نصیرالدین طوسی بوده که در دوران ایلخانی بنا شده است. آجرکاری و گچ‌بری‌های زیبا و معماری منحصربه‌فرد این بنا باعث شده که این برج، به یکی از مهم‌ترین جاذبههای تاریخی مشهد برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.
آدرس: ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۳۶ کیلومتری شمال غربی چناران
راهنمای گردشگری در اماکن تاریخی مشهد
در این مطلب به برخی از مهم‌ترین اماکن تاریخی مشهد برای شما گردشگران داخلی و خارجی اشاره شد. از آنجایی‌که مشهد، شهری با جاذبههای تاریخی، گردشگری و طبیعی فراوانی برای گشت‌وگذار است، پیشنهاد میکنیم برای اطلاع از تمام جاهای دیدنی مشهد به مجله گردشگری یوتراوز (یومگ) مراجعه کرده و مقالات گردآوری شده در مورد مشهد را بخوانید و سفری خاطره‌ساز را تجربه کنید.